T asdiq L a n g a n




Download 0.8 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/15
Sana20.02.2023
Hajmi0.8 Mb.
#42876
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15
Bog'liq
business-plan-2021-oz
axborotlarni zichlash, 1-маъруза, 3.2-МАЖМУА, yakuniy rus test, OTMlarga kirishdagi imtiyozlar 2022-yil, W, kolloid kimyo lab.2022 y., Jadvallar Т.Жўраев, 25-amaliy mashg\'ulot, Рус тили фани тест основные типы уроков, Ro\'yxat, 17-ma`ruza, Access uslubiy ko\'rsatma, Ariza
 
 
3. Bozor va marketing konsepsiyasi 
Kimyo sanoati xalq xoʻjaligining muhim tarmoqlaridan biri boʻlib, kimyoviy 
zavodlarda ishlab chiqariladigan moddalar xalq xoʻjaligining barcha tarmoqlarida 
qoʻllaniladi va kundalik hayotning barcha sohalarida uchraydi. Har qanday 
mamlakatda kimyoviy ishlab chiqarishni rivojlanishi umuman mamlakat 
taraqqiyoti bilan bogʻliqdir. 
Qoʻshimcha qiymati yuqori boʻlgan mahsulotlarni eksport qilish 
korxonalarning qoʻshimcha foyda olishini taʼminlaydi. 
Bundan tashqari, bunday tarmoqlarning mavjudligi maʼlum bir mahsulotni 
chet eldan yetkazib berishdan mustaqillikni kafolatlashi mumkin. 
Keng maʼnoda kimyo sanoati mahsulotlarining aksariyati (roʻzgʻor uchun 
kimyoviy moddalar yoki qurilish boʻyoqlari nazarda tutilmasa) aksariyat hollarda 
kimyoviy korxonalarning oʻzlari uchun xom ashyo boʻlib, ularda yuqori qiymatga 
ega boʻlgan mahsulotlar qayta ishlanadi. Bir necha bosqichlardan keyingina xom 
ashyo oxirgi isteʼmolchiga toʻqimachilik, yogʻochni qayta ishlash, oziq-ovqat
qurilish, qishloq xoʻjaligi, mashinasozlik va boshqa barcha sanoat mahsulotlari 
shaklida yetib boradi. 
Bugungi kunda dunyodagi eng yirik kimyoviy korporatsiyalar dunyoning 
yetakchi beshtaligiga kirgan Dow Chemical, LyondellBasell va DuPont kabi 
amerika kompaniyalari. Ulardan tashqari, Qoʻshma Shtatlarda 170 yirik kimyo 
korxonalari mavjud. Ularning dunyo boʻylab 1700 ta filiali va 2800 ta fabrikasi 
mavjud. 
Yevropaning kimyo kompaniyalari (Gʻarbiy va Sharqiy Yevropa, MDH 
mamlakatlari) hozirgi vaqtda mahalliy xomashyo va boshqa tarmoqlarning 
chiqindilaridan foydalangan holda klassik turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarish 
boʻyicha pozitsiyalarni egallab, bozorning beshdan bir qismini egallab turibdi. 
Yevropa mintaqasi dunyodagi kimyo mahsulotlarini eksport qiluvchi 
(42,5%) va import qiluvchi (35,3%) hisoblanadi. Uglevodorodlarni va maxsus 
kimyoviy moddalarni chuqur qayta ishlash mahsulotlari Yevropa Ittifoqida 
sotilishning yarmini tashkil yetadi. Asosiy kimyoviy moddalar, maxsus kimyoviy 
moddalar va uy kimyoviy moddalari eksport qilinadi. Yevropa Ittifoqi doirasidagi 
eksport tashqi eksportga qaraganda deyarli ikki baravar koʻp (NAFTA 
mamlakatlari (AQSH, Kanada va Meksika) va Osiyo). 


12 
Dunyoning 2000 ta eng yirik davlat kompaniyalarining yillik Forbes reytingi 
COVID-19 pandemiyasi oqibatida yuzaga kelgan global 
iqtisodiy inqiroz koʻlamini 
tahlil qildi. 
Global 2000 roʻyxatiga kiritilgan kompaniyalarning aksariyati bozor qiymati 
2019-
yilda faoliyati toʻxtatilishi tufayli, 2020 yil oʻtgan yilga nisbatan sezilarli 
darajada tushib ketdi, koʻp kompaniyalar mahsulot sotishlari kamaydi. 
Bugungi kunda eng yirik kimyo kompaniyalari qoladi: 
SINOPEK - Xitoy integratsiya energiya va kimyo kompaniyasi. Ishlab 
chiqarish boʻyicha mamlakatning ikkinchi yirik neft-gaz kompaniyasi (PetroChina 
kompaniyadan 
keyin). Sinopec Corp. Business neft va gazni oʻrganish, neft va 
gazni ishlab chiqarish va tashish, neftni qayta ishlash, neft-kimyo ishlab 
chiqarish, mineral 
oʻgʻitlar va boshqa kimyoviy mahsulotlarni ishlab chiqarishni 
oʻz ichiga oladi. 
Neft-gazni kayta 
ishlash quvvati boʻyicha Sinopek Korp. dunyoda ikkinchi, 
etilen quvvati boʻyicha toʻrtinchi oʻrinda turadi. 
2018-
yil oxirida korporatsiyaga Xitoyda neft va gaz qazib olish boʻyicha 
umumiy maydoni 31,6 ming kvadrat metr boʻlgan 219-maydon uchun litsenziyalar 
berildi, bundan tashqari, taxminan 525 ming kvadrat metr maydonga yega 194 ta 
maydon uchun razvedka litsenziyalari mavjud yedi. Boshqa mamlakatlarda 
korporatsiya maydoni 322,6 kv.km boʻlgan bitta maydon uchun litsenziyaga yega, 
shuningdek 73 ta maydonlarda ulushi bor. 
Korporatsiya umumiy quvvati yiliga 293,5 million tonna (yiliga 2,157 milliard 
barrel, kuniga 5,9 million barrel) boʻlgan 30 ta neftni qayta ishlash zavodiga 
egalik qiladi. Korporatsiyaning chakana savdo tarmogʻi Hitoydagi eng yirik tarmoq 
bo
ʻlib, 30 mingdan ziyod yoqilgʻi quyish shoxobchalariga ega; 2018-yilda 180 
million tonna neft mahsulotlari sotildi, shundan 70 foizdan ortigʻi Xitoyda, 
daromadning taxminan 10 foizi Singapurga toʻgʻri keladi. 
Korporatsiya umumiy quvvati 18,8 million kubome
tr boʻlgan 353 neft 
mahsulotlarini saqlash omboriga egalik qiladi. 2020-yildagi savdosi 
407,0 mlrd. dollar. 
BASF — dunyodagi eng katta kimyoviy konsern hisoblanadi. Shtab-
kvartira Germaniyaning Janubi-
gʻarbiy qismidagi Reynland-Palatinatdagi 
Lyudvigshafen shahrida joylashgan. Konsernga tegishli Yevropa, Amerika va 
Osiyoda 160 shoʻba korxonasi bor. Konsern dunyoning 170 davlati bilan 
aloqalarni saqlab, 7 mingdan ortiq mahsulot ishlab chiqaradi. BASF oʻz 
mahsulotlarining 60% ni Yevropada sotadi. 2020-yildagi savdosi 70,7 mlrd. 
dollar. 
SABIK — Sabic (Saudi Basic Industriyes Korporation) hozirgi kunda 
dunyoning 40 dan ortiq mamlakatlarida ishlaydi. Uning korxonalari ishchilarining 
umumiy soni 40 ming kishidan oshadi va uning aktivlari qiymati 88 milliard 
dollarni tashkil etadi. 


13 
Sabic IP bilan bir qatorda Sabic dunyoda polietilen ishlab chiqaruvchi 
uchinchi va polipropilen ishlab chiqaruvchi toʻrtinchi oʻrinni egallaydigan Sabic 
Polyolefins biznes boʻlimiga ega.

Download 0.8 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Download 0.8 Mb.
Pdf ko'rish