Yuqoridagi bo‘limda biz shkalalashtirishning to‘rtta usullarini ko‘rib chiqdik.
Demak, Taqqoslanadigan shkalalar obyektlarning to‘g‘ridan-to‘g‘ri qiyoslash usullarining biridir.
Taqqoslama shkalalashtirishning asosiy afzalliklari shundan iboratki, ko‘rinar- ko‘rinmas farqlarni ajratib beradi. Ikki obyektni taqqoslashda respondentlar ikkalasidan birini tanlaydilar. Undan tashqari respondentlar berilgan ballar asosida moyillik vazifasini bajaradilar. Shuning uchun taqqoslama shkalalashtirishni qo‘llash
va qabul qilishni izlanuvchilar e’tirof etadilar.
Ya’ni, nominal,
tartibli, intervalli va nisbiy usullardir. Ushbu usllurga tegishli o‘lchov
birliklari va qiymat darajasi orqali qiyoslanadi va taqqoslash darajalari belgilanadi.
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, har bir usul uchun berilgan qiyosiy darajalar belgilangan. Masalan, nisbiy usulni oladigan bo‘lsak, unda o‘rganilayotgan obyektlar yoki
mahsulotlar nomlari ustunlari, sotilgan tovarlar hajmi va son jihatdan respondentlarning miqdoriy munosabati aniqlanadi.
Masalan, yuqoridagi misollardan birini qarasak, respondentlardan so‘raladi: Coke yoki Pepsi istaysizmi?!. Bu taqqoslama shkala tartibli
va rangli xususiyatlarga
Yana boshqa afzalligi ushbu shkalalashtirishning shundaki, nazariy qo‘llanmalarning ishlatish ehtimoli kam va tanlash huquqi respondentlar uchun oson kechadi.
Taqqoslama shkalalashtirishning
birgina kamchiligi, ularning tartibli tabiatidadir. Ya’ni, o‘rganilayotgan ma’lum obyektlar sonining tahlil xossalari chegaralangan. Masalan, RC Colani Coke va Pepsilar bilan taqqoslashda yangi tadqiqot ishlarini olib borish lozim. Ushbu kamchiliklarni ma’lum bir darajada
taqqoslanmaydigan shkalalashtirish usullari orqali bartaraf etishadi.
Shkalalashtirish usullarini ko‘rib chiqadigan bo‘lsak, marketing tadqiqotlarida ushbu uslublarning taqqoslanadigan va taqqoslanmaydigan uslublarga bo‘lib o‘rganish mumkin. Taqqoslanadigan shkalalar (comparative scales) o‘rganilayotgan obyektning to‘g‘ridan-to‘g‘ri qiyoslash hisoblanadi.
