Tarbiyainstituti b. B. Musayev

bo‘ lavermaydi: ilg‘or yangilikni ko‘pchilik birdaniga tan olmaydi 
yoki tushunmaydi.
Ekspert baholash usulini qo‘llash natijasi ekspertlar soniga 
bog‘liq bo‘ladi. Ekspertlar soni kamaytirilganda ulaming har 
birini roli gipertrofirlanadi (keskin ortadi), ekspertlar sonini 
haddan ziyod orttirib yuborilishi esa ulaming hamfikrligiga 
erishish juda ham mushkul bo‘ladi.
Ekspertizani o ‘tkazish usullari rang - barangdir. U s t i v o r 1 i k 
(ranjirovka qilish) u s u l i ulaming eng soddasi hisoblanadi. 
Ushbu usuldan foydalangan holda ekspertlar baholanayotgan 
obyektlaming ranglarini sifati pasayib borishi 
bo‘yicha 
joylashtiradilar. Har bir obyekt egallagan o‘rin u to ‘plagan ballar 
orqali aniqlanadi: ballar yig‘indisi qanchalik katta (yoki kichik) 
bo‘lsa, obyekt egallaydigan o‘rin ham shunchalik yuqori (past) 
bo‘ladi.
Umumiy holda, eng takomillashgan ekspertiza usullarini 
quyidagi alohida ijobiy xususiyatlari xarakterlaydi:
-
anonimlik: ekspertlar bir - birlari bilan uchrashmaydilar 
va shu yo'lning o‘zi bilan ayrim ekspertning obro‘-e’tibori yoki 
alohida fikrini guruh a ’zolariga ta’siri bartaraf etiladi;
- ko‘p bosqichlilik: har bir bosqichdan keyin ekspertlar 
hamkasblarining fikrlari bilan tanishish va keyingi bosqichda o‘z 
nuqtayi nazarini qayta ko‘rib chiqish imkoniyatiga ega bo‘ladi;
- boshqaruvchanlik: har bir ekspertdan o ‘z fikrini yozma 
ravishda asoslashni iltimos qilish hamda boshqa ekspertlami 
bu fikr bilan tanishtirish huquqiga ega bo‘lgan «koordinator» 
ekspertiza jarayoni borishini regulirovka qiladi va uning 
anonimligini saqlaydi;
- ekspertiza sifatini nazorat qilib borish: ekspertizaning har 
bir bosqichidan keyin ekspertlaming fikrlarini o‘rtacha arifmetik 
qiymatga nisbatan sochilishi baholanib boriladi. Shu bilan bir 
vaqtda qo‘llanayotgan miqdoriy o ‘lchovlar qanday shkalalardan 
foydalanishga bog‘liq bo‘ladi: agar tartib shkalasidan foydalansa, 
u holda o ‘rtacha arifmetik qiymat mediana bilan, fikrlar turli
102

xilligi esa - kvantillar qiymati bilan baholanadi; agar intervallar 
yoki nisbatlar shkalasidan foydalanilsa, u holda, mos ravishda, 
o'rtacha arifmetik qiymat va standart og‘ishdan foydalaniladi.
Amaliyot shuni ko‘rsatadi-ki, ekspert baholash usuli 
qo‘llanganda, variatsiya koeffitsiyenti ancha samarali ko‘rsatkich 
hisoblanadi; u, agar ekspertlarning fikrlari kelishilgan bo‘lsa, 
taxminan 15 foizdan oshmasligi lozim.
Agar, V > 15% bo‘Isa, ekspertlarning fikrlarini har xil deb, 
ekspertizani esa amalga oshmagan deb hisoblash lozim.
5.2-misoI. Yetti nafar ekspert, voleybolchini himoyadagi 
o‘yini texnikasi to‘g‘risida uch ballik tizim bo‘yicha o ‘z fikrlarini 
ifodalamoqdalar: 5 - a’lo, 4 - yaxshi, 3 - qoniqarli. Agar, bitta 
o‘yin o‘tkaziIgan bo‘lsa, voleybolchini himoyadagi o ‘yinining 
texnikasini baholang. Ekspertlarning fikri 5.2-jadvalda keltirilgan.

Download 4,09 Mb.