bo‘ lavermaydi: ilg‘or yangilikni ko‘pchilik birdaniga tan olmaydi
yoki tushunmaydi.
Ekspert baholash usulini qo‘llash
natijasi ekspertlar soniga
bog‘liq bo‘ladi. Ekspertlar soni kamaytirilganda ulaming har
birini roli gipertrofirlanadi (keskin ortadi), ekspertlar sonini
haddan ziyod orttirib yuborilishi
esa ulaming hamfikrligiga
erishish juda ham mushkul bo‘ladi.
Ekspertizani o ‘tkazish usullari rang - barangdir. U s t i v o r 1 i k
(ranjirovka qilish) u s u l i ulaming eng soddasi hisoblanadi.
Ushbu usuldan foydalangan holda ekspertlar baholanayotgan
obyektlaming ranglarini sifati pasayib borishi
bo‘yicha
joylashtiradilar. Har bir obyekt egallagan o‘rin u to ‘plagan ballar
orqali aniqlanadi: ballar yig‘indisi qanchalik katta (yoki kichik)
bo‘lsa, obyekt egallaydigan o‘rin ham shunchalik yuqori (past)
bo‘ladi.
Umumiy holda, eng takomillashgan
ekspertiza usullarini
quyidagi alohida ijobiy xususiyatlari xarakterlaydi:
-
anonimlik: ekspertlar bir - birlari bilan uchrashmaydilar
va shu yo'lning o‘zi bilan ayrim ekspertning obro‘-e’tibori yoki
alohida fikrini guruh a ’zolariga ta’siri bartaraf etiladi;
- ko‘p bosqichlilik: har bir bosqichdan keyin ekspertlar
hamkasblarining fikrlari bilan tanishish va keyingi bosqichda o‘z
nuqtayi nazarini qayta ko‘rib chiqish imkoniyatiga ega bo‘ladi;
- boshqaruvchanlik: har bir ekspertdan o ‘z
fikrini yozma
ravishda asoslashni iltimos qilish hamda boshqa ekspertlami
bu fikr bilan tanishtirish huquqiga ega bo‘lgan «koordinator»
ekspertiza jarayoni borishini regulirovka qiladi va uning
anonimligini saqlaydi;
- ekspertiza sifatini nazorat qilib borish:
ekspertizaning har
bir bosqichidan keyin ekspertlaming fikrlarini o‘rtacha arifmetik
qiymatga nisbatan sochilishi baholanib boriladi. Shu bilan bir
vaqtda qo‘llanayotgan miqdoriy o ‘lchovlar qanday shkalalardan
foydalanishga bog‘liq bo‘ladi: agar tartib shkalasidan foydalansa,
u holda o ‘rtacha
arifmetik qiymat mediana bilan, fikrlar turli
102
xilligi esa - kvantillar qiymati bilan baholanadi; agar intervallar
yoki nisbatlar
shkalasidan foydalanilsa, u holda, mos ravishda,
o'rtacha arifmetik qiymat va standart og‘ishdan foydalaniladi.
Amaliyot shuni ko‘rsatadi-ki, ekspert baholash usuli
qo‘llanganda, variatsiya koeffitsiyenti ancha samarali ko‘rsatkich
hisoblanadi; u, agar ekspertlarning fikrlari kelishilgan bo‘lsa,
taxminan 15 foizdan oshmasligi lozim.
Agar, V > 15% bo‘Isa, ekspertlarning
fikrlarini har xil deb,
ekspertizani esa amalga oshmagan deb hisoblash lozim.
5.2-misoI. Yetti nafar ekspert, voleybolchini himoyadagi
o‘yini texnikasi to‘g‘risida uch ballik tizim bo‘yicha o ‘z fikrlarini
ifodalamoqdalar: 5 - a’lo, 4
- yaxshi, 3 - qoniqarli. Agar, bitta
o‘yin o‘tkaziIgan bo‘lsa, voleybolchini himoyadagi o ‘yinining
texnikasini baholang. Ekspertlarning fikri 5.2-jadvalda keltirilgan.
