o‘tkazish singari, so‘rov usullari qatoriga kiradi. So‘rov usullari
insonlarning fikr-mulohazalari, xulq-atvorlari va o ‘zlarini bunday
tutishlarining sabablari, niyat va istaklari va shu singarilar, ya’ni
instrumental o‘lchash usullari yordamida o‘rganib bo‘lmaydigan
hamma alomat (narsa)lar to‘g‘risida
ma’lumotlar olish
imkoniyatini beradi.
Ekspert baholash usuliga nisbatan anketa o‘tkazish usuli
xizmat ko‘rsatuvchi rolini o‘ynaydi, biroq agar gap ommaviy
fikmi o‘rganish to‘g‘risida ketayotgan bo‘lsa,
mustaqillik
ahamiyatiga ega. Mazkur usul statistik usullar guruhiga kiradi va
buning sababi - tadqiqotchi juda ham ko‘p sonli javoblami oladi:
javoblar qanchalik ko‘p bo‘lsa, olingan natijalaming ishonchliligi
ham shunchalik yuqori bo‘ladi.
Intervyu va suhbatdan farqli
o‘laroq, anketa o‘tkazish jarayoni anketani to ‘ldiruvchi shaxs
- r e s p o n t e n t ning (ingliz tilidagi respondent - javob beruv-
chi so‘zidan olingan) ishlab chiqilgan standart savollar tizimiga
yozma javob berishini nazarda tutadi.
Anketa (so‘rov) o‘tkazish statistik usul bo‘lib, o‘rganilayotgan
obyekt to‘g ‘risidagi ko‘pchilik insonlarning
fikrini aniqlash
imkoniyatini beradi.
A n k e t a deb yozma javob berilishi kerak bo‘lgan savollardan
tashkil topgan so‘rov varaqasiga aytiladi. Anketa savollari qisqa,
respondentlar uchun tushunarli bo‘lishi va tadqiqot maqsadi
to‘g‘risida aniq tasavvur hosil qilinishiga xizmat qilishi zarur.
Ekspertiza va anketa o ‘tkazishning texnikasi - bu alohida
shaxs lar-ekspertlar fikrlarini j amlash va umumlashtirishdan iborat.
Ekspertizaning shiori - «Bitta aql (bosh) yaxshi,
ikkitasi undan
ham yaxshi!». Ekspertizaga xarakterli misollar: gimnastikada va
konkida figurali uchish musobaqalarining yoki «eng yaxshi ilmiy
ish» ko‘rik tanlovining hakamlari va shu singarilar.
0
‘lchashlami ancha aniq usullar bilan amalga oshirishning
imkoniyati bo‘lmagan yoki juda qiyin bo‘lgan hamma hollarda
mutaxassislaming fikriga murojaat qilinadi.
Ba’zi
hollarda, aniq yechim yo‘lini uzoq vaqt davomida
qidirgandan ko‘ra, taqribiy yechimni darhol olish ancha
105
qulay boMadi.
Biroq, subyektiv baho ekspertning individu
al xususiyatlariga:
kvalifikatsiyasi, eruditsiyasi,
tajribasiga
salomatligi holati va shu singarilarga sezilarli darajada bog‘liq
boMadi. Shuning uchun, individual fikr tasodifiy kattalik sifatida
qaraladi va statistik usullar yordamida ishlov beriladi.
Amaliyotda anketa o ‘tkazishning bir qancha variantlari:
guruhli va individual, yuzma-yuz va sirtdan, personal (shaxsiy)
va anonim anketa o‘tkazish usullari qoMlanadi. G uruhli an -
keta o‘ tk a z ish da savollarga jamoa (masalan, o‘quv guruhi yo
ki kafedra a’zolari) javob beradi. Sirtdan o‘tkaziladigan anketa
o‘tkazishda javoblar pochta orqali jo ‘natiladi (yetkaziladi).
Anonim anketa o‘tkazishda
anketaning demografik qismi, ya’ni
respondentning familiyasi, ismi, otasining ismi, yoshi, m a’lumoti,
pasport ma’lumotlari va boshqa ma’lumotlar to‘ldirilmaydi.
Anketa, odatda, quyidagi ikki: demografik va asosiy qismlardan
iborat boMadi.
Anketaning demografik qismi, ya’ni respondent shaxsini
xarakterlovchi savollar:
ismi, yoshi, jinsi, ijtimoiy ahvoli,
m a’lumoti, manzili va shu singarilami aks ettiradi va anketaning
oxirida joylashtiriladi.
Anketaning asosiy qismiga quyidagi: ochiq (erkin)
va yopiq,
shartsiz va shartli, bevosita (to‘g ‘ridan - to‘g ‘ri) va bilvosita
savollar kiritiladi. Ushbu savollaming javoblari tadqiqotning
asosiy masalasini hal etishi rejalashtirilgan boMadi.
Savollaming xarakteri anketaning turi va ko‘ rinishini aniqlaydi.
Respondentning javobi
chegaralanmaydigan savollar ochiq
