, 5 - 1 0 kino-, video-, strobo

7
.
1-jadvalning davomi
Inson qo'l - oyoqlarining 
imiskullari uzunligi, m
0 , 1 - 0 , 8
Modellashtirish, 
rentgenografiya, 
anatomik o ‘lchash
Inson qo‘l-oyoqlari muskullari 
kucli yelkasi, m
0 - 0,08
Modellashtirish,
rentgenografiya
Tezkor - kuch sport turlari
1 Inrukutlanish reaksiyasi vaqti, s
0 , 2 - 0 , 5
xronometriya
Yugurishda tayanch (depsinish) va 
uchish fazasi davomiyligi, s
0 , 1 - 0 , 4
Podometriya, kino- 
video-, strobo suratga 
olish
Snaryadning uchib chiqish 
burchagi: 
nayza 
disk 
yadro 
bosqon, grad
3 5 - 3 8
3 3 - 3 6
3 8 - 3 9
4 3 - 4 4
kino-, video-, strobo 
suratga olish
Snaryadni uchish tezligi, m/s: 
nayza 
disk 
yadro 
bosqon
1 0 - 3 0
1 5 - 2 5
1 0 - 2 5
2 0 - 3 0
kino-, video-, strobo 
suratga olish
Gavda umumiy va ayrim 
biozvenolarining o g ‘irlik markazini 
chiziqli tezlanishi, m/s2 
gorizontal y o ‘nalish bo'yicha 
vertikal yo'nalish bo‘yicha
0 - 1 5
0 - 1 0 0
Akselerometriya, 
«harakatni qamrab 
olish»
Tayanch o'zaro ta’sirlarda 
kuchlanish, N: 
gorizontal y o ‘nalish bo‘yicha 
vertikal yo'nalish bo'yicha
0 - 3000 
0 - 1 0 0 0 0
Tenzodinamometriya
Ayrim muskul guruhlarining 
maksimal kuchi, N:
1 0 0 - 3 0 0 0
Polidinamometriya
Musobaqa faoliyati (MF) - sport mahoratini aniqlash va 
obyektiv taqqoslash maqsadida ma’lum bir qoidalar bo‘yicha 
tashkil qilingan raqobat jarayoni hisoblanadi. Musobaqalar 
natijalari mashq qilish va musobaqa faoliyatining samaradorligini 
tavsiflaydi: agar bu natijalar doimiy ravishda ortib borsa,
117

demak, bu mashq qilish jarayoni uslubiy jihatdan to ‘g‘ri tashkil 
qilinganligini ko‘rsatadi.
Bu fikr, qator yillar davomidagi yirik musobaqalar natijalari 
dinamikasini va mashq qilish yuklamalarining kattaliklarini 
taqqoslash bilan tasdiqlanadi. Masalan: o‘tgan asming 20-yillarida 
hafitasiga 2-3 marta mashg‘ulot o‘tkazilar edi, oxirgi paytlarda 
kuniga 2-3 marta, demak haftasiga 
6
marta mashq qilinmoqda. 
Shunga mos ravishda, natijalar ham yaxshi tomonga o ‘zgargan 
va o‘zgarib bormoqda. Lekin, musobaqalarda ko‘rsatilgan eng 
yuqori natijalar ham sportchi tayyorgarligining kuchli va kuchsiz 
tomonlari to‘g ‘risidagi to‘liq va aniq ma’lumotlar olish imkonini 
bermaydi. Bunday batafsil m a’lumotlami olish uchun musobaqa 
mashqini (MM) nazorat qilish davrida olinishi mumkin bo‘lgan 
qo‘shimcha axborot zarur.
Zamonaviy yangi texnologiyalaming rivojlanishi natijasida 
100
metrga yugurish kabi oddiy mashqlarda ham o‘nlab turli 
ko‘rsatkichlami qayd etish imkoniyati mavjud bo‘ladi. Masalan, 
sprinteming reaksiya qilish vaqtini, maksimal tezlikka erishish 
vaqtini, uni ushlabturishvapasaytiribyuborish vaqtini, masofaning 
turli uchastkalaridagi qadamlaming uzunligi va chastotasini, 
oyoqni tayanch va o‘tkazish vaqtini, kuchlanishlaming gorizontal 
va vertikal tarkibiy tuzilmasini, massa umumiy markazining 
(MUM) tebranishlarini, tayanch va uchish davrlarining turli 
fazalaridagi 
bo‘g ‘imlar burchagini va hokazolami o‘lchash 
mumkin. Hozirgi paytlarda ushbu, bevosita o‘lchash mumkin 
bo‘lgan ko‘rsatkichlardan tashqari, hisoblash mumkin bo‘lgan 
ko‘rsatkichlardan (masalan, energiya sarflanishini aniqlashdan) 
ham foydalanilmoqda.
Sport o ‘yinlari va yakkakurash kabi musobaqa mashqlarida 
ko‘rsatkichlaming o‘ zgarishlari yana ham katta bo‘ ladi. Murabbiy 
uchun ulaming barchasini qayd etib, keyin esa, sportchilar 
tayyorgarligini tavsiflovchi ko‘rsatkichlarini mashq qilish 
faoliyatining mezonlari bilan taqqoslagan holda tahlil qilishni 
amalga oshirish imkoni bo‘lmagan muammo hisoblanadi. Shuning 
uchun, musobaqa mashqining ko‘p sonli ko‘rsatkichlaridan
118

faqatgina informativ ahamiyatligi yuqori bo‘lganlarini ajratib 
olish kerak va ulardan nazorat qilish davrida foydalanish lozim.
Musobaqa faoliyatining ayrim xususiyatlari informativligi 
yuqori bo‘lgan ko‘rsatkichlami tanlashga qanday ta ’sir ko‘rsatishi
7.2-jadvalda ko‘rsatilgan.

Download 4,09 Mb.