|
Tariyx fakulteti
|
| bet | 18/154 | | Sana | 25.12.2023 | | Hajmi | 111,08 Mb. | | #128134 |
Bog'liq O.A.ARXEOLOGIYASI OMK-2022Obishir I mákan jayı . Bul estelik Xaydarxan qalashasınan 4—5 km batısda jaylasqan bolıp, keńligi 25,5 bálentligi 12, teren’lıǵı bolsa 5—6 metrdi quraydi. Ungirdın’awzı qublaǵa qaragan. Obishir I -mákanınıń materiallıq qatlamlarınan mayda tas qurallar — mikrolitlar, páriksheler, plastinkalar, bizler, qırǵıshlar, pıshaq, sonıń menen birge, nukleuslar tabılĝán. Bul qurallardıń kópshiligi Ferǵana hám Orta Aziyanıń basqa jaylarınan tabılǵan mezolit dáwiri tas qurallarına qusap ketedi. Solay eken, Obishir I úńgir-mákanınan tabılǵan tas qurallardı da mezolit dáwirine tiyisli, desek boladi.
Obishir V úńgir-mákanı. Bul estelik Obishir I úńgir-mákanınan 200 metrshe batısda jaylasqan bolıp, keńligi 8, bálentligi 10 hám teren’lıǵı 4—5 metr den ibarat esaplanadi. Ol da Obishir I sıyaqlı qublaǵa qaragan bolıp, ol jaǵdayda ush materiallıq qatlam bar ekenligi anıqlanǵan. Obishir V úńgir-mákanınıń tómen qatlamları qazip ashılǵan waqıtta aq-qara hám kúl reń shaqmaqtoshdan jasalǵan mikrolitlar — páriksheler, pıshaq qádemalari, qırǵıshlar, keskishlar, teshgichlar, oraq -jonǵılar, sonıń menen birge, hár qıylı formadaǵı nukleuslar tabılǵan. Áyne waqıtta mákannan turpayı párikler hám iri ushrindilar tabılǵan bolıp, olar da qural retinde isletilgen bolsa kerek. Obishir V quralları óziniń ishleniw texnikası tárepinen tap Obishir I den tabılǵan qurallarǵa áyne uqsaydı.Solay eken, Obishir V úńgir-mákanınıń tómen qatlamlarınan shıqqan tas qurallar hám basqa buyımlar, sonıń menen birge, balıq tutıwda isletiletuǵın gruzila — qabarǵan jer taslar da orta tas asri mezolitge tiyisli bolıwı múmkin. Hár eki úńgir-mákannan tabılǵan buyımlarǵa tıykarlanıp, Xay darkon-So'x oypatındaĝı mezolit dáwirdiń baslanıw qáwimlari balıqchilik, ańshılıq hám termshilik menen shuĝullanĝan desek boladı.
Qosılıw mezolit mákanı. Bul estelik Tashkenttiń batısında bolıp, áyyemgi Bozsuw kanalınıń salmaınıń shep jaǵasında jaylasqan. Qosılıw mákanın qazıw nátiyjesinde shaqmaqtasdan jasalĝan nukleus, mayda páriksheler, ushrindilar, qırǵıshlar, úsh múyesh formadaǵı qurallar, tas pıshaq, tegislengen tas buyımlar tabılǵan.
Qosiliwdıń materiallıq qatlamınan tabılǵan usı qurallar must'e hám sońǵı tas asri qurallarına salıstırǵanda óziniń ıqshamlıǵı, názik islengenligi, sonıń menen birge, qural túrleriniń túrli-tumanlıǵı menen ajralıp turadı. Qosiliwdan tabılǵan nukleuslar hám qırǵıshlar kóp tárepden Ferǵanadaǵı Obishir I, V, Ashshıko'l, II, III, Toypoq I hám Mashaydan tabılǵan nukleus hám qırǵıshlarǵa uqsap ketedi. Biraq Qosiliwdaǵı bul qurallar talay áyyemgi ayrıqshalıqǵa da iye bolıp tabıladı. Qosiliwdaǵı qurallarda ózine tánlik da bar. Bul parq, áwele, Qosiliwdan tabılǵan qurallardıń geometriyalıq formada islengenliginde kózge taslanadı. Joqarıda atları atalĝan mákanlardıń hesh birinde úshmúyeshlik formadaǵı qural joq. Qosiliwda bolsa pıshaqsiman páriksheler ushramaydi.Qosiliw materiallarınıń geyparaları Jaqın hám Orta Shıǵısdaĝi Shanidar, Paligavr, Gari-Qamarbanddan tabılǵan qurallarnn’ geyparalarına uqsap ketedi. Qosiliwdıń materiallıq qatlamlarınan qoy, eshki, buǵa hám siyırdın suyek qaldıqları tabılǵan. Onıń materiallıq qatlamlrin teren’ analiz etiw, qurallardı úyreniw, salıstırıwlar natiyjelerine qaray, usı estelik mezolit dáwirdiń eramizdan aldınǵı XI—X mıń jıllıqlarına tiyisli deyiw imkaniyatın beredi. Qaraqamis tik jarligi átiraplarında, ulıwma Tashkent oypatında bunnan 12—13 mn’jil burın jasaǵan insanlar ańshılıq hám termeshilik menen shug'ullanganlar. Materiallıq qatlamdan qoy, eshki hám qaramal suyeklarinn’ shıǵıwına qaray juwmaq etilse, sol dáwirde adamlar jabayı haywanlardı qolĝa uyrete baslaǵanlar, degen pikirge keliw múmkin. Qosiliw házirgi Tashkent. vohasi boyınsha durıs úyrenilgen mezolit esteliginiń birinshisidir.
|
| |
