III. NAZARIY MATERIALLAR
23
boshqa belgilar bo‗yicha ham guruxlarga ajratish mumkin. Masalan,
kutubxonalarni statusi bo‗yicha- respublika, soha bo‗yicha
markaziy, regional,
bosh kutubxona, shoxobcha. Adabiyotlar turi bo‗yicha- (patent kutubxonasi),
abonentlarga xizmat ko‗rsatish kategoriyasi bo‗yicha (ko‗zi ojizlar kutubxonasi).
O‗zbekiston xududida maxsus kutubxonalar X1X asrning ikkinchi yarmidan
paydo bo‗la boshladi va ular ma‘lum gurux kishilariga xizmat ko‗rsatar edi. Ular
dastavval Samarqand va Toshkent shaxrida faoliyat yuritdilar. Bu tipdagi
kutubxonalar avvalo ilmiy-texnik jamiyatlar qoshida tashkil etildi va rus axolisiga
xizmat ko‗rsata boshladi. Ulardan faqat ilmiy va injener-texnik xodimlar,
ma‘muriyat va ilmiy muassasalar vakillarigina foydalanishgan.
O‗zbekistondagi eng yoshi ulug‗ maxsus kutubxonalar- O‗zbekiston Fanlar
Akademiyasi Astronomiya instituti kutubxonasi ( 1873 y.), Samarqand viloyatidagi
lalmi tuproqshunoslik ilmiy-tadqiqot instituti kutubxonasi (1913 y.), O‗zbekiston
Davlat
madaniyat
va
san‘at
muzeyi
ilmiy-ma‘lumot
kutubxonasi
(1911y.Samarqand) xisoblanadi.
Respublikadagi yirik maxsus kutubxonalar quyidagilardir:
-
O‗zbekiston Fanlar Akademiyasining Asosiy kutubxonasi;
-
Respublika
ilmiy pedagogika kutubxonasi;
-
Respublika ilmiy meditsina kutubxonasi;
-
Markaziy ilmiy qishloq xo‗jaligi kutubxonasi.
Ushbu kutubxonalarning fondi million nusxadan oshib ketgan.
O‗zbekiston Fanlar Akademiyasining Asosiy kutubxonasi 1933 yilda tashkil
etilgan. Uni tarixi respublikadagi ilm-fanni rivojlanishi bilan uzviy bog‗langan.
Ushbu kutubxona akademik kutubxonalar tarmog‗ini boshqaradi. Uni tarkibiga 30
ga yaqin ilmiy-tekshirish institutlarini kutubxonalari kiradi.
Maxsus kutubxonalar ichida asosiy o‗rinlardan biri texnika kutubxonalari
kiradi. Texnika kutubxonalari ichida eng ko‗p tarqalganlari ishlab chiqarish
korxonalari va birlashmalari qoshidagi kutubxonalari xisoblanadi.Ularni fondida
salmoqli o‗rinni jurnallar, texnik xisobotlar, ma‘muriy-idoraviy nashrlarning ba‘zi
bir xillari, standartlar, chizma-konstruktorli xujjatlar va boshqalar tashkil etadi.
Ular kitobxonlarga zudlik bilan ilmiy-texnika xujjatlari haqida axborot berish
imkonini beradi. Texnika kutubxonalarida asosan keyingi yillarda chop etilgan
adabiyotlar bo‗ladi. Chunki texnikaga oid adabiyotlar juda tez eskiradi.
Respublika texnika kutubxonalari ichida yetakchi o‗rinni 1957 yilda tashkil
etilgan, 2 milliondan ortiq kitob fondiga ega bo‗lgan Respublika ilmiy-texnika
kutubxonasi tashkil etgan. Hozirda ushbu kutubxona
Alisher Navoiy nomidagi
O‗zbekiston Milliy kutubxonasi tarkibiga kirgan.
O‗zbekiston sog‗liqni saqlash axoliga meditsina xizmati ko‗rsatish tizimida
