300
4. O‗zbekiston Respublikasida telekommunikatsiya sohasi bo‗yicha
qaysi standartlashtirish tashkilotlari javob beradi?
5. ITU-T Y.1540 tavsiyasi qanday standartlarni aniqlaydi?
6. ITU-T Y.1541 tavsiyasi qanday standartlarni aniqlaydi?
7. Quyi sath protokollarining vazifasi nimadan iborat?
8. Transport sathi protokollarining vazifasini tushuntiring.
9. TCP, UDP, RTP – transport protokollarini bir-biridan farqi nimada?
10. Marshrutizatsiya va signalizatsiyani qanday protokollari mavjud?
11. Tarmoq sathi protokollarining vazifasini tushuntiring.
12. TCP/IP ni amaliy sathi qanday xizmatlarni amalga oshiradi?
13. RIP – protokolining vazifasi va xususiyatlarini tushuntiring.
14. OSPF - protokolining vazifasi va xususiyatlarini tushuntiring.
15. FTP – prtokolining vazifasi nimadan iborat?
3.5. Multimediali signalizatsiya va sinxronizatsiya tizimlari
Telefon aloqada signalizatsiyaning vazifasi
―Signalizatsiya‖ atamasining ta‘rifi ITU tavsiyalarida keltirilgan.
Signalizatsiya deb - ulanishni o‗rnatish va tugatish,
shuningdek tarmoqni
boshqarish va chaqiriqqa xizmat ko‗rsatish uchun maxsus mo‗ljallangan
axborotlar almashish (avtomatik aloqada) tushuniladi.
Telefoniyada tarmoq ierarxiyasi nuqtai nazaridan ikki turdagi
signalizatsiyani ajratish qabul qilingan: abonent va stansiyalararo.
Ko‗pincha yana bir sinf kiritilgan – stansiya ichi signalizatsiyasi.
Signalizatsiya tizimini klassifikatsiyalashning yana bir foydali usuli,
uzatilayotgan axborot vazifasiga asoslangan.
Bu nuqtai nazardan odatda
signallarni uchta turi ajratiladi:
- akustik, chaqiriqqa xizmat ko‗rsatishni (masalan, ―Stansiya javobi‖
va ―Chaqiriqni jo‗natish nazorati‖) asosiy fazalari haqida abonentni
xabardor qiladi;
- liniyali, ulanishni o‗rnatish va tugatish jarayonida (jumladan,
―Bandlik‖ va ―Abonent javobi‖) kommutatsiya qurilmasi va kanallar
holatini aniqlaydi;
- boshqaruvchi, kanalli kommutatsiyaga ega bo‗lgan
qayd etilgan
telefon aloqa tarmoqlarida qo‗llaniladigan, stansiyalararo signalizatsiya
aloqasini tashkil etish uchun zarur bo‗lgan, nomer va adres haqidagi
xabardan iborat.
Hozirgi vaqtda UFTTda bitta va ikkita
ajratilgan signalli kanal
301
(ASK) bo‗yicha signalizatsiya qo‗llaniladi. Transport tarmoq raqamli
uzatish tizimi (RUT) bazasi asosida qurilgan holatlarda,
odatda ikkita
ASKli signalizatsiya qo‗llaniladi. ASKni tashkil etish uchun, resurslarni
taqsimlash
algoritmi standartlashtirilgan, ya‘ni IKM-30/32 uzatish
tizimining 16-kanal intervalida hosil qilingan.
Impulslar va pauzalar yordamida chaqiruvchi abonent tergan
nomerni uzatish, ulanishni o‗rnatish jarayonini sekinlashtiradi. Bu
kamchilikni kamaytirish maqsadida ko‗p
chastotali signalizatsiya
kiritilgan.
Unda
qo‗llaniladigan
ko‗p
chastotali
kodni
signalli
kombinatsiyalari ikkita sinusoidal signallardan iborat. Uzatiladigan
signallar, oltita imkoniyatlidan ikkita turli chastota nominalini qo‗llaydi.
Mos keladigan usul ko‗pincha ―6 dan 2‖ kodi deyiladi.
Umumkanal signalizatsiya (UKS) tizimi modelida funksional
sathlarni ajratish prinsiplari bir qator spetsifik xususiyatlarga ega.
Buning
natijasida u OSI modelidan farqlanadi. 5.2-rasmda UKS tizimining modeli
keltirilgan va standartlashtirish bo‗yicha xalqaro tashkilot tomonidan qabul
qilingan, aynan o‗xshash tuzilishdan uni farqi ko‗rsatilgan. Bu yetti
sathdan iborat tuzilish OSI abbreviaturasi bo‗yicha yaxshi ma‘lum.
5.1-rasm. Umumiy kanal bo‗yicha signalizatsiya
UKS tizimining uchta quyi sathi MTP (Message Transfer Part)
xabarini tashuvchi tarmoq tagini hosil qiladi. Bu MTP sathlarning
funksional
imkoniyatlari, avval mavjud bo‗lgan uchta ―nimtarmoq –
foydalanuvchilar‖ signalli yuklamaga xizmat ko‗rsatish uchun yetarli edi:
- ma‘lumotlar uzatish tarmog‗i - DUP (Data User Part);
- xendover jarayoni - HUP (Handover User Part);
- telefon tarmog‗i - TUP (Telephone User Part).
302
Signalli ulanishlarni boshqarish nimtarmoq SCCP (Signalling
connection control part) OSI modelining 3-sathigacha MTRZ vazifalarini
to‗ldiradi va keyingi ―nimtarmoq – foydalanuvchilar‖ ishi uchun zarur:
- NMT-450 standartidagi harakatlanadigan aloqa - MUP (Mobile
User Part);
- integral xizmat ko‗rsatuvchi raqamli tarmoq - ISUP (ISDN User
