1
Sobiq sho‘rolar hukmronligi vaqtida o ‘zbek tili terminologiyasi yan-
gi tushunchalar va ulami ifodalovchi haddan tashqari ko‘p miqdordagi
o‘zlashma terminlar hisobiga kengaydi. Soha
terminologiyasi tizimining
vujudga kelishida sof o ‘zbekcha leksik birliklar bilan birga ruscha-bay-
nalmilal terminlaming roli yuqori bo‘ldi. Bu jihat ayniqsa,
tabiiy fanlar-
ga xos terminologik sistemada yaqqol ifodasini topdi. Mustaqillik davri
o ‘zbek terminologiyasi globallashuv va intemetga qadam qo'yilgan XXI
asrda har tomonlama takomillashuv jarayonini boshidan kechirmoqda.
Hozirgi o'zbek terminologiyasining shiddat bilan taraqqiy etishi til lug‘at
tarkibining boyishi va takomillashuviga olib keldi.
Terminga xos belgilardan biri uning izohi va ta’rifiga oydinlik kirit-
ish, terminning m a’noviy qurshovida mavjud qo‘shimcha semalami yu-
zaga chiqarish ilm-fan tilining rivojlanishida, o ‘zga soha oid terminologik
tizimlar tarkibida yaqqol seziladi. Bugungi o ‘zbek
terminologiyasining
boyishida yuqorida zikr etilgan jihatlar hamon ustunlik qilmoqda. 0 ‘z
qatlamning salmoqli o ‘mi qatori, o'zlashm alaming ham sezilarli mavqei
saqlanib qolmoqda. 0 ‘zlashmalaming til terminologiyasi boyishidagi
o'm ini birgina internet terminlari misolida ko‘rish mumkin.
Olib borilgan
izlanishlar o ‘zbek tili internet terminologiyasining 54% ini o ‘zlashmalar,
chunonchi, rus tilidan o ‘zlashgan internet terminlari 31%, ingliz tilidan
aynan o ‘zlashgan baynalmilal internet terminlari 23%ni tashkil etishini
ko‘rsatgan (Saidqodirova, 2018).
Xullas, o ‘zbek terminologiyasi bir necha asrlik
shakllanish va tarqqiy
etish bosqichlarini bosib o ‘tdi. Bu bosqichlarda o‘zbek terminologiyasi
nafaqat o ‘z ichki resurslari,
shuningdek, qarindosh boMmagan tillar boy-
liklaridan o ‘m i bilan foydalangan holda rivojlanish yoMida davom etdi.
Terminlaming shakllanish hamda yasalish yo‘llari xususida so‘z
ketganda quyidagi jihatlami inobatga olish taqozo etiladi: o‘z milliy tiln-
ing tayyor leksik boyliklaridan unumli foydalanish; boshqa tillaming so‘z
boyliklaridan o ‘mi bilan istifoda etish (o‘zlashtirish);
tayyor standart ter-
minelementlar (o‘zbekcha va baynalmilal)ni qo‘llash; morfologik (affik-
satsiya, abbreviatsiya), sintaktik (kompozitsiya) va semantik so‘z yasalishi
vositalariga murojaat qilish.
18
