MAICH ni yaratish va joriy qilishning asosiy konsepsiyalari.
Birinchi
m uam m o, hozirgi vaqtda joriy vazifalarning um um an uddasidan chiqib
kelayotgan mashinalarning ancha katta miqdori ishlab turishi bilan bog‘liq.
Biroq qurilm alarning, m ashinalarning, texnologik apparatlarning ko ‘p
qismi M AICH da foydalanish uchun yaroqsiz, chunki ularda amaldagi
jaray o n larn i silliq o ‘zgartirish im koniyatlari nazarda tutilm agan. Bu
qurilmani almashtirishga to ‘g‘ri keladi. Demak, ancha yo‘qotishlar paydo
bo‘ladi.
M AICH ni amalga oshiruvchi yangi qurilmani ishlab chiqishda barcha
ishlab chiqarish vazifalari o'zaro bog‘lanishda hisobga olinadigan tizimli
yondashuv zarur. Bu yondashuvga asoslanib, asosiy vazifalar sifatida
M A IC H ni y aratish n in g quyidagi m asalalarin i ifo d alash m um kin:
sistemotexnik tahlil va ishlab chiqarishni um umiy tayyorlash, uning vazifa
lari to ‘plam ini shakllantirish; qurilma, mashinalar, ishlab chiqarish im ko
niyatlari keng bo‘lgan apparatlar, jihozlarni va ishlab chiqarish xonalarini
joylashtirishni rejalash; robotlashtirish, ortish-tushirish va transport tizi-
mini ishlab chiqish; mikro va mini EH M bazasida va tegishli dasturli
ta ’m inot asosida boshqarish tizimlarini ishlab chiqish; ishlab chiqarishni
texnologik tayyorlash masalalarini hal qilish uchun avtomatlashtirilgan
loyihalash tizimlarini ishlab chiqish; avtomatik diagnostika, funksiyalarni
tiklash va M AICH ga xizmat qilish tizimlarini ishlab chiqish.
Texnik tahlil tizimlari bosqichida, dastaw al, avtomatlashtirilayotgan
ishlab chiqarishning, ayniqsa, chiqarilayotgan m ahsulotning xarakteri,
uning kom ponent tarkibiga ko‘ra o ‘zgarish dinamikasi va darajasi tahlil
qilinadi. Odamlarning jismoniy m ehnat bilan bandligi haqidagi, quril-
m alardan foydalanishning mavjud va istalgan koeffltsiyentlar va ishning
smenaliligi haqidagi savollarga javob berilishi kerak. Texnologik jarayon
amalga oshiriladigan barcha qism va bo ‘linmalar, xomashyo, yarimfabri-
katlar saqlanadigan xonalar, tayyor mahsulot omborlari o ‘rganilishi kerak.
M untazam tekshirish natijasida M AICH ning yaratilishi maqsadga
muvofiq ekanligi baholanadi va ixcham avtomatlashtirilgan ishlab chiqa-
rish larn i y aratish d a va jo riy qilishda hal qilinishi kerak b o ‘ladigan m asalalar
ifod alanadi.
Qurilm a, mashina apparatlarni ishlab chiqish talab qilinayotgan tav-
siflar va param etrlar, ulaming nazarda tutiladigan o ‘zgarishlari diapazonlari
asosida amalga oshiriladi. Bu ishlanmalarning juda m uhim xususiyati —
ishlab chiqarishni samarali robotlashtirish uchun sharoitlarni nazarda
tutishdir. Bu masalalarni hal etish asosida ishlab chiqarish xonalarining
shakli va o ‘lcham lari belgilanadi. Odatda, M AICH da ishlab chiqarish
xonalarining sahni ancha qisqartiriladi, chunki, masalan, oraliq hajm dor
omborxonalarning, ishchi va xizmatchi xodimlar uchun ko‘p miqdordagi
maishiy xonalarning zarurati b o ‘lmaydi.
Ishlab chiqarishni robotlashtirish — M AICH ni yaratishning asosiy
bosqichlaridan biridir. U ni hal qilishda quyidagi asosiy tashkiliy tadbirlar
o ‘tkazilishi kerak: texnologik jarayonlarni ularning progressivligini va
avtomatlashtirilganlik darajasini aniqlash maqsadida attestatsiyadan o‘tkazish;
har bir b o ‘limda sanoat robotlarining qo‘llanilishi iqtisodiy maqsadga
muvofiqligini texnik-iqtisodiy asoslashni ishlab chiqish; modulli konstruk-
siyadagi robotlarning param etrik qatorini ishlab chiqish va ularni ishlab
chiqarishni tashkil etish.
Ishlab chiqarishni robotlashtirish asosida avtomatlashtirilgan ortish -
tushirish va transport (tashish) tizimlari ishlab chiqilishi kerak. Avtom at
lashtirilgan transport tizimlari moslashuvchan bo ‘lishi, mashinalar, appa-
ratlar va texnologik jarayonlar qurilmalarining sinxron (uyg‘un) ishlashini
ta ’minlashi kerak. U lar pirovard natijadan kelib chiqib, texnologik jarayon
qurilmasining optimal yuklanishiga yordam berishi kerak. Moslashuvchi
avtomatlashtirilgan transport tizimi qurilmalarning katta guruhini yagona
kompleksga aylantirib, u talab qilingan vaqt davom ida odam larning
ishtirokisiz ishlay olishi mumkin.
Hisoblash texnikasi vositalari M AICH ni jonlashtirishga, uni barcha
ko‘zda tutilgan masalalarni muvaffaqiyatli bajarishga qaratilgan. Hisoblash
texnikasi vositalarini tashkil etish iyerarxik ko‘p darajali b o ‘lishi kerak.
Quyi daraja m ikro va m ini EH M ning taqsim langan tarm og‘i bilan
shakllanadi, ular lokal qurilm alarni, robotlashtirilgan kom plekslarni,
texnologik jarayon apparaturasi va qurilm alarini, ortish-tushirish va
transport tizimlarini bevosita boshqarishni ta ’minlaydi. Taqsimlangan EHM
lam ing ishini M AICH ning holati va faoliyati haqida to ‘la axborot olib
turuvchi markaziy EH M tashkil qiladi. Boshqaruvchi personal (xodimlar)
ishlab chiqarishni qayta tashkil etish b o ‘yicha aniq vazifalarni hal qiladi,
markaziy EHM optim al tarzda bu masalalarni hal etib, taqsimlangan
hisoblash tizimlari va qurilmalariga ish dasturlarini beradi.
Markaziy EHM ning m atem atik va dasturiy ta ’m inotini ishlab chiqish
muam m osi M AICH ni yaratishdagi eng murakkab m uam m olardan biridir.
M A IC H ning hisoblash kompleksining boy dasturiy ta ’m inoti (PT)
sharoitidagina yuqori darajadagi moslashuvchanlikka erishish mumkin. PT
ishlab chiqarishning yangi vazifalarini amalga oshiruvchi yangi boshqarish
vazifalariga operativ o‘tishga imkoniyat yaratish kerak. Shuni ta ’kidlab
o ‘tish m uhim ki, DTni modulli prinsip b o ‘yicha shakllantirgan qulay,
bunga muvofiq har bir dastur alohida mustaqil kichik dastur — modul
ko‘rinishida shakllantiriladi. Bunday yondashishda D T ni jadallashtirish va
takomillashtirish (yangilash), modullar to ‘plamidan istalgan foydalaniladigan
dasturni shakllantirish uchun qulay sharoitlar yaratiladi.
M A ICH ni yaratishda ju d a qiziqarli m asalalardan biri ularning
avtonomligini oshirish masalasidir. Uning mohiyati nimada?
Yuqoridagilardan m a’lumki, M AICH ishlab chiqarish masalalarining
butun kompleksini, to tayyor m ahsulotni omborga joylashgacha b o ‘lgan
ishlarni hal qiladi. Bundan tashqari, M AICH ishlab chiqarish jarayonini
mahsulotning yangi turlarini chiqarishga o ‘tish maqsadida operativ ravishda
qayta quradi. Biroq ishlab chiqarishni m ahsulotning yangi turlariga
o ‘tkazishni tashkil etish uchun M AICH ishlab chiqarishni texnologik
tayyorlashning butun bir vositalar kompleksi bilan tashqaridan ta ’m in-
lanishi kerak.
M AICH ni texnologik tayyorlash vositalari deganda yangi mahsulotni
ishlab chiqarish uchun texnologiyalar ishlab chiqish, sexlar, b o ‘limlarning
o ‘zaro va xomashyo, yarimfabrikatlar va tayyor buyum lar om borlari bilan
bog‘lanishining yangi yo‘nalishlarini belgilash, texnologik qurilm ani, robot-
larni, ortish-tushirish va transport tizimlarini boshqarish tizim lari uchun
dasturlar ishlab chiqish, shuningdek turli yordam chi ishlab chiqarish
amallari tushuniladi. Bu ishlarning ko‘pi ko‘p miqdordagi odam resurs-
larini jalb qilishni, ko‘p vaqt sarflashni talab qiladi, bu esa M AICH ning
ixchamlik darajasini va, binobarin, uning samaradorligini keskin pasay-
tiradi.
B undan M A IC H ni yaratishda ishlab chiqarishni m uhandislik va
texnologik tayyorgarligining sanab o ‘tilgai masalalarini hal qilishni ham
avtomatlashtirish maqsadga muvofiq ekani kelib chiqadi. Bu vazifa avtomatik
loyihalash tizimi (ALT) bilan muvaffaqiyatli hal qilinishi m um kin, u
M AICH uchun yoki ularning b a ’zi to ‘plamlari uchun nazarda tutilishi
mumkin. ALT ishlab chiqarishni muhandisli va texnologik tayyorgarligini
loyihalab, boshqa istiqbolli masalani — M AICH ni o ‘z -o ‘zini takom illash
tirish va rivojlantirish masalasini ham hal etadi. Tajriba to ‘plana borgani sari
M AICH ning imkoniyatlari kengayadi, uning samaradorligi ko‘tariladi.
M AICH insonni mahsulot ishlab chiqarish jarayonida ishtirok etishdan
maksimal ozod qilib, katta hajmdagi ishlab chiqarish masalalarini hal etadi.
Biroq M AICH ga sozlash, ta ’mirlash-profilaktik va ta ’mir ishlarini amalga
oshirib, xizmat ko‘rsatish zarur. Bu maqsadda mutaxassislarni tayyorlash
masalalari ko‘zda tutilishi kerak: robotlashtirilgan qismlar va m ajm ualarda
xizmat ko‘rsatish uchun operatorlar, sozlovchilar, robototexnikani joriy
|
