• 10-rasm. O‘sib turgan daraxt qismlari. 3­shakl Daraxt qismlaridan olinadigan mahsulotlar Shoxlar Ildiz po‘stloq
  • Texnologiya umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik




    Download 33,06 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet15/148
    Sana01.10.2024
    Hajmi33,06 Mb.
    #273065
    1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   148
    Bog'liq
    5-texnologiya

    Yog‘och 
    deb,
     
    daraxtning tanasi, butoqlari, novdalari va ildizlarining asosiy qismidan 
    olinuvchi materialga aytiladi.
    O‘sib turgan daraxtni shartli ravishda uch qismga ajratish mumkin (10-rasm): 
    ildiz, 
    tana va shoxlar
    (3-shakl).
    Shox
    Tana
    Barglar orqali olingan ozuqa 
    mod dalari lub orqali ildizga o‘tadi.
    Ildiz orqali olingan ozuqa mod-
    dalari po‘stloq osti orqali shox larga 
    o‘tadi.
    Ildiz
    10-rasm. 
    O‘sib turgan daraxt qismlari.
    3­shakl
    Daraxt qismlaridan olinadigan mahsulotlar
    Shoxlar
    Ildiz
    po‘stloq
    Tana
    Karton, yog‘och 
    plitalari, DVP, 
    DSP, yoqilg‘i va 
    boshqalar
    Kamfora moyi, 
    skipidar, kanifol, 
    selluloza, yog‘och 
    plitalari, DVP, 
    DSP va boshqalar
    Yoqilg‘i, 
    kimyoviy 
    moddalar va 
    boshqalar
    Yog‘och, ustun,
    selluloza, 
    yoqilg‘i, qog‘oz, 
    faner, mebel, 
    gugurt, qalam, 
    sport anjomlari, 
    musiqa asboblari 
    va boshqalar


    21
    21
    Ildiz 
    o‘z shakli, katta-kichikligi, soni 
    va yerga joylashishiga qarab turli daraxt-
    larda turlicha bo‘ladi. Barcha daraxtlar-
    ning ildizida asosiy tomirlar bo‘lib, ular 
    daraxt tanasining davomi hisoblanadi. 
    Bun day tomirlarni 
    o‘q tomirlar
    deb yuri-
    tiladi.
    Daraxt tanasi 
    murakkab tuzilishga 
    ega (11-rasm). Tana, asosan, po‘stloq va 
    yo g‘och likdan iborat.
    Yog‘ochlik 
    da raxt ta na sining aso-
    siy qismi bo‘ lib, zabolon (po‘st loq osti), 
    mag‘iz (yadro) va o‘zakdan iborat. Uning 
    ko‘ndalang qirqimida bahorda hosil bo‘l-
    gan yirik hujayrali och rangdagi, yumshoq va yoz da hosil bo‘lgan mayda hu jayrali, 
    to‘q rangdagi, qat tiq qatlamlardan hosil bo‘lgan yillik halqalarni ko‘ rish mumkin. 
    Bu halqa lar soniga qarab daraxt yo shi aniqlanadi. Yillik halqalarni daraxtlarning 
    pastki yo‘g‘on qismida sanash osonroq (12-rasm).
    Daraxt tanasini uch xil yo‘nalishda kesib o‘rganiladi (13-rasm).
    Shoxlar
    qismiga daraxtning eng uchidagi to‘g‘ridan to‘g‘ri foyda lanishga 
    yaroq siz shoxlari va barglari kiradi. Shoxlar yerdan tana orqali olingan ozuqa 
    modda larini barglarga o‘tkazadi. Barglar daraxt tanasida hosil bo‘lgan ortiqcha 
    namlikni bug‘lantiradi, havo tarkibidagi karbo nat angidrid (CO
    2
    ) gazini yutib
    o‘zidan sof kislorod ajratish xususiya tiga ega.
    Yog‘och materiallari ular olinadigan daraxtlarning turiga asosan 
    ikki xil
    – igna-
    bargli va yaproq bargli daraxt yog‘ochlaridan iborat (14-rasm). 
    Bargli daraxtlarning yillik halqalari qancha enli bo‘lsa, zichligi ortiq bo‘lib, u 
    shuncha qattiq, puxta bo‘ladi.
    Agar yog‘och tolalar bo‘ylab kesilsa, kesilgan tekislikda uning o‘ziga xos tabiiy 
    guli paydo bo‘ladi. Ushbu tabiiy guli tekstura deb ataladi (15-rasm).
    Ko‘ndalang
    Radial
    Tangensial

    Download 33,06 Mb.
    1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   148




    Download 33,06 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Texnologiya umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

    Download 33,06 Mb.
    Pdf ko'rish