25
Yuqorida qayd etilganlarini xisobga olib tikuvchilik ishlab chiqarish oqimlarini kuyidagicha
klassifikatsiyalashtirish mumkin ( 11- rasm).
Nazorat va muxokama savollari.
1. Moslanuvchan ishlab chiqarish oqimlarining tavsifi.
2. Kiyim tayyorlashda ishlab chiqarishni tashkil qilish.
MA`RUZA № 6
(2 soat)
MAVZU:
Tikuv korxonalarida oqim turlarining tasnifi.
Reja:
1.
Yarimfabrikatlarni joylashtirishdagi to‘g‘ri chiziq traektoriyali oqimlar
2.
Aylanma traektoriyali oqimlar
Yarimfabrikatlarni joylashtirishdagi to‘g‘ri chiziq traektoriyali oqimlar
Tikuv buyumlari texnologik jarayonida konveyerli yoki konveyersiz , xamda agregat-guruxli va
kam seriyali oqimlar qo‘llaniladi. Konveyerli oqimlarda tikilayotgan buyum bir ish o‘rnidan
ikkinchisiga mexanikaviy
transportyorlar yordamida, texnologik jarayonning kat`iy ishlash
ma`romiga moslab o‘tkazib turiladi. Konveyerli oqimlar ishini ta`minlab turadigan transportyor
qurilmalarini konveyer qurilmalari yoki konveyerlar deb yuritish mumkin. Konveyerlar
(transportyor qurilmalari) tasmali, zanjirli, osma va adresli bo‘ladi.
Qayd etilgan oqimlar turida ko‘p uchraydigan transport vositalari bilan tanishib chiqamiz.
Tasmali transportqurilmasi. Bularga tasmali transportyorlar, KZ va KM transportyorlari kiradi.
Tasmali transporterlar, sanoatda tasmali konveyerlar deyiladi.
Ular ishchilarga mexnat
predmetlarini ma`lum bir ish ma`romini ta`minlab beradi. Ular metall asosdan, elektrdvigatelli
stantsiyadan, tortuvchi stantsiya, tayanch gildiraklardan va vertikal yo‘nalgan
boshi berk tasmali
transportyordan iborat (12 - rasm, a). Konveyerning tashish qurilmasi yuk ko‘taradigan va yuk
tortadigan qisimlardan iborat. Uning eni yuklanayotgan maxsulotning katta-kichikligiga bog‘liq
(300 dan 1600 mm gacha). Transportyor tasmadagi maxsulot joylanadigan uyachalar yogochli
tusiklardan iborat bo‘lib, ular mexnat qurollar joylashgan joylarni to‘sib turadi. To‘siqlar to‘g‘ridan
to‘g‘ri tasmaga maxkamlanadi va maxsulot turiga qarab 0,4-0,7 metrni tashkil qiladi (12-rasm, b).
12 - rasm. Tasmali konveyerning xarakatlanuvchi stantsiya (a), tashish qurilmasi (b).
Sektsiyali oqimda (tasmalidan tashkari) KZ va KMtransportyorlar ishlatiladi (13 - rasm, a). KZ
tranportyori ikki zanjirli, vertikal berk, asosan tayyorlov sektsiyasidagi yarimfabrikatlarni tashish
uchun xizmat qiladi. Ushbu transportyorning ishchi qismi yirik detallar (old bo‘lak, ort bo‘lak, eng)
osiladigan kronshteyndan va mayda detallarni solinadigan kajavalardan iborat.
26
13- rasm. a – KZ konveyeri, b- KM konveyeri
Palto tayyorlashda ish o‘rinlarining qadami 304mm, kostyumlar uchun 228mm olinadi.
Transporterlarning o‘rtacha tezligi Vo‘r -0,112m\min. Elektrdvigatel quvvati - 0,27 kvt. Transportr
kengligi 400mm.
KM transporteri (19- rasm,b)
bir zanjirli vertikal berk, yiguv sektsiyasiga mo‘ljallangan. Ushbu
transportyorlarning ishchi qismi detallarini yuklaydigan
kajavadan iborat. Palto tayyorlashda
kajavaning qadami L-204 mm, kostyum uchun – 228 mm, shimlar uchun – 152 mm olinadi.
Elektodvigatel quvvati - 0,27 kvt, transportyor kengligi – 120 mm.
K3va KM transportyorlari ish organlari qadamining kamayishi xisobiga
operatsiyalararo buyum
zaxirasi ko‘paytiriladi va uzluksiz ishni tashkil qilish uchun sharoit yaratib beriladi.
Xorijda yuqorida keltirilganlarga o‘xshash transportyorlardan tashqari plastinkali transportyorlar
xam qo‘llaniladi. Bunda xarakatlanuvchi ariqchalarga o‘rnatilgan va operatsiyalar bajarilayotganda
echiladigan elim quticha asosiy yuk tashuvchi element xisoblanadi. Qutichaga bir buyum
detalining bitta komplektini, shunigdek buyum bog‘lamini (3-5ta) joylash mumkin.
Bu ayniqsa
sintetik gazlamalardan tayyorlanadigan ayollar engil kuylaklari, ichki kiyimlarini tashishga qulay.
Transportyorlarning xarakatlanish xususyaitiga qarab konveyerlar uzluksiz ishlaydigan yoki vaqti-
vaqti bilan ishlaydigan bo‘ladi.
Vaqti-vaqti bilan ishlash rejimida transportyor tasmasi (yoki zanjiri) uya qadami kattaligida
xarakatlanadi. (xarakat vaqti – const), keyin ma`lum vaqt oraligida xarakatsiz bo‘lib turadi.
Osma transportyor kurilmalar. Bularga osma zanjirli va burama transportyorlar kiradi. (14 -rasm
a,b). Osma zanjirli transportyor-yuritgich bilan ishlaydigan tortuvchi zanjirlar yordamida
xarakatlanadigan transportyordir. Bu konveyerlarda zanjir yuk ko‘taradigan
va yuk tortadigan
vazifasini o‘taydi. Uning uzunasi bo‘ylab, bir xil oraliqda ilgaklari bo‘lib, ularga tikiladigan
buyumlar osiladi. Ilgaklarning shakli buyum turiga qarab xar xil bo‘lishi mumkin. Ular orasidagi
masofa esa tasmali transportyordagi ish zonalari qadamiga teng bo‘ladi. Bu konveyer 6 m/min
o‘zgarmas tezlik bilan xarakatlanadi.
14- rasm. a- osma, b- burama transportyorlar.
Osma zanjirli transportyorlarni ish joylariga xar qanday yo‘nalishda (bo‘ylamasiga yoki
ko‘ndalangiga) olib kirish mumkin, qayt etilgan transportyorlarni erdan 1,8 metr balandlikda
27
gorizantal yoki vertikal tekislikda joylashtirish mumkin. Osma
zanjirli transportyorlarda
yarimfabrikatlarni to‘g‘ri chiziqli traektoriya bo‘ylab xarakati cheklanmagan. Shuni aytib o‘tish
kerakki, ularni buyumlar xarakati aylanma traektoriyasini yaratish uchun qo‘llash mumkin, lekin
bunda agregat uzunligi 30-35 m dan oshmasligi kerak, chunki operatsiyani bajarishda buyum
ishchiga vaktida etib kelishi kerak. Yarimfabrikatni xarakat tezligi ikkala variantda xam 8-
10m\min dan oshmasligi kerak. Elektrodvigatel quvvati 0,27 kvt, transportyorlarni minimal kengligi
0,5-0,6m.
Burama osma
transportyorlar pardozlash sektsiyalarida ishlatiladi.
Bunday konveyerlarda
yarimfabrikatlar odatdagi kiyim ilgichlarda tashiladi. Uning burama valiklari diametri 30 mm po‘lat
trubalardan yasaladi. Trubalarning tashqi tomoniga diametri 5 mm sim o‘raladi. O‘ralish qadami 26
mm. Ikki chiziqli burama konveyerda xarakatlanuvchi stantsiya valiklari ularni bir-biriga ulaydigan
zanjir yordamida aylantirib turiladi.
Yarimfabrikatlarning to‘g‘ri chiziqli traektoriyani
yaratish uchun na faqat yuritgichli transport qurilmalari, balki statsionar qurilmalar xam mavjud
(qo‘l yordamida xarakatlanuvchi). Bularga xar xil turdagi aravachalar, oraliq stollar, nishab stollar
va x.k. lar kiradi.
