6
KIRISH
Mustaqil Respublikamiz mexnatkashlarini o‘sib borayotgan moddiy ehtiyojini har tomonlama
qondirish masalasini xal qilishda yengil sanoat va uning eng yirik tarmog‘i - tikuvchilik ishlab
chiqarish zimmasiga muxim vazifa yuklatilgan. Tikuvchilik sanoatini vazifasi O‘zbekiston xalqini
yuqori sifatli keng assortimentdagi zamonaviy kiyimlar bilan ta`minlash. Bu vazifani bajarish uchun
modellarni avtomatik ravishda tayorlash, yangi kam operatsiyali texnologiyalarni joriy qilish, tikuv
buyumlarning asosiy xillariga unifikatsiyalashgan texnologiyani joriy qilish, ishlab chiqarishda eng
yangi jixozlar, avtomat va yarim avtomatlarni qo‘llash, ishlab chiqarishni ixtisoslashtirishni davom
ettirish, mehnatni ilmiy asosdan tashkil qilish yo‘lidan borish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Bozor iqtisodiyoti va erkin raqobat sharoitida yengil sanoat
korxonalarining ishlash
imkoniyatini oshirishning asosiy omillaridan biri bu ularning rivojlanishi uchun sifatli va
raqobatbardosh mahsulotlarni ishlab chiqarishdir. Bu shartlarni bajarish uchun mahsulot ishlab
chiqarishni doimo takomillashtirish, yangi buyum loyihalash jarayonini tezlashtirish zarur.
Tikuvchilik sanoatida ishlab chiqarish korxonalarini va firmalarni tashkil qilishni kengaytirish
tikuv korxonalarni ixtisoslashtirishni amalga oshirish, yangi texnika va texnologiyaga ega tayyorlov-
bichish va pardozlash tsexlarini tashkil qilish, tikuv buyumlarini tayyorlash bo‘yicha yukori unumli
kompleks mexanizatsiyalashgan oqimlarni sanoatga tadbiq etish, texnologik konstruktsiya bo‘yicha
buyum ishlab chiqarishni tashkil etishni talab etadi. Texnologik jarayonlarni tashkil qilishning asosiy
shakllari esa texnologik jarayonlarni yarimavtomat va avtomat mashinalarini keng qo‘llab kompleks
mexanizatsiyalashtirish uchun sharoit yaratadigan ko‘p fasonli oqimlar hisoblanadi.
Insonlarning zamonaviy va sifatli kiyimga bo‘lgan ehtiyojining doimiy o‘sib borishi
korxonalar tomonidan ularning assortimentini ko‘paytirish
va yaxshilash, sifatini oshirishni talab
etadi. Bu vazifani bajarish tikuv korxonalari samaradorligini oshirish va birinchi navbatda ilmiy-
texnik taraqqiyot yutuqlarini qo‘llash asosida kiyim tayyorlash jarayonini modellashtirish va
loyihalashni takomillashtirish bilan uzviy bog‘liq.
Bozor sharoitida modelning sifati va ishlab chiqarishga tayyorlash
muddatlari alohida
ahamiyatga ega. Shuning uchun hozirda tikuvchilik sanoatining asosiy vazifalaridan biri
moslanuvchan ishlab chiqarishni ta`minlaydigan texnologiyani ishlab chiqish va tadbiq etish,
maxsulot raqobatbardoshligini oshirish, buyum assortimentini
tezda almashtirish imkoniyati, ularni
tannarxini pasaytirish hisoblanadi. Fan va texnikaning rivojlanishi texnologik jarayonlarni EXM ni
qo‘llab loyihalashni takomillashtirish vazifalarini yechish bo‘yicha ushbu muammolarni xal qilish
imkoniyatini beradi.
Ko‘p tikuv korxonalarida texnologik jarayonlarni loyixalashning avtomatlashtirilgan
tizimlari (SAPR) qo‘llanilmoqda. Bunday tizimlardan foydalanish mehnat sharoitlarini yaxshilash,
qo‘l mehnatini qisqartirish, bir qator ishlarni avtomatlashtirish,
maxsulot sifatini yaxshilash, mexnat
unumdorligini oshirish va ish kuchiga bo‘lgan ehtiyojni kamaytirishga imkoniyat aratadi. SAPR
kiyimni konstruktsiyalash, kiyimni konstruktiv modellashtirish, andazalar komplektini qurish,
buyumni gradatsiyalash, andazalarni joylashtirish, konstruktorlik xujjatini ishlab chiqish, shuningdek,
texnologik ma`lumotlarni
tayyorlash, ya`ni tikuv buyumlarni tayyorlash bo‘yicha texnologik
7
operatsiyalar ma`lumotnomasini ishlab chiqish, elektron me`yoriy ma`lumotnomadan foydalanib sarf
vaqti normasi va furnitura sarfi bo‘yicha hisoblarni avtomatik bajarish, kiyim ishlab chiqarish
jarayonining tashkiliy-texnologik sxemasini
avtomatik shakllantirish, alohida ishchilarni va
korxonani ishlab chiqarish bo‘yicha amaldagi ma`lumotlarni hisobga olish, tikuv buyumini va oqimni
to‘liq sikl davomida loyihalashni ma`lumotnoma va loyiha ma`lumotidan foydalanishning yagona
yondashuvini ishlab chiqish, chiqish hujjatlarini avtomatik shakllantirish vazifasini bajaradi.
Tikuvchilik sanoatida ishlab chiqarishning turli jarayonlarida operatsiyalarni bajaruvchi va
xizmat qiluvchi robotlar va manipulyatorlar qo‘llanilmoqda. Ular
yordamida tayyorlov sexida
ko‘tarish va tushirish operatsiyalari, bichish sexida gazlama to‘shamalaridan detallarni qirqib olish,
tikuv sexida mehnat predmetlarini ish o‘rinlariga tashish, berish va olish operatsiyalarini, belgilangan
chiziq bo‘yicha detallarni tikish va ularni taxlash operatsiyalari bajaradi. Bundan tashqari
avtomatlashtirilgan boshqarish tizimlari ham qo‘llanilmoqda.