Yong‘inga qarshi himoya vositalari

120 
- yong‘inni bartaraf etish tizimlari inson aralashuvisiz yong‘inni 
dastlabki bosqichlarida uni bartaraf etib, zararni kamaytirishga va 
qurilmalarni yo‘q qilinishidan himoyalaydi. Yong‘inni bartaraf etish 
tizimlari avtomatik va avtomatik bo‘lmagan turlarga ajratiladi. Ushbu 
tizimlarga o‘to‘chirgichni (ognetushitel), suv purkash tizimlarini misol 
sifatida keltirsa bo‘ladi. 
Yong‘inga qarshi passiv himoya tizimlari bino bo‘ylab yong‘inni 
tarqalishini oldini olib, yong‘inga qarshi eshiklar, oynalar va devorlar 
himoya chorasi sifatida qaraladi, boshqa biror tizim tomonidan ishga 
tushirilishni talab etmaydi.
Amaliyotda ushbu tizimlar quyidagi usullar asosida amalga 
oshiriladi: 
- yonuvchan materiallardan minimal foydalanish; 
- binoga yong‘inni tarqalishini oldini olish uchun qo‘shimcha 
qavat yoki xonalarni qurish; 
- binodan foydalanuvchilarni yong‘in sodir bo‘lganda qilinishi 
zarur bo‘lgan ishlar bilan tanishtirish; 
- yong‘inga qarshi tizimlarni to‘g‘ri madadlash; 
- yetarli sondagi qo‘shimcha chiqish yo‘llarining yetarlicha 
sonining mavjudligini ta’minlash. 
Fizik xavfsizlikni nazoratlash: fizik to‘siqlar. Fizik xavfsizlikni 
ta’minlash, odatda turli fizik to‘siqlardan foydalanib, fizik chegarani 
umumiy hududdan taqiqlangan hududga ajratish yo‘li bilan, tashkilotda 
ruxsatsiz foydalanishni oldini oladi. To‘siqlarni, joylashuv o‘rniga ko‘ra: 
tashqi, o‘rta va ichki to‘siqlarga ajratish mumkin. Tashqi to‘siqlar 
odatda g‘ov, devor va boshqalarni o‘z ichiga oladi. O‘rta to‘siqlardan 
odatda olamon va insonlarni ruxsatsiz kirishlarini taqiqlashda 
foydalaniladi. Ichki to‘siqlarni esa eshiklar, derazalar, panjaralar, 
oynalar, pardalar va boshqalar tashkil etadi (4.18-rasm). 
a) Elektr to‘siqlar 
b) Metall to‘siqlar 
s) Tumbalar 
d) Turniket 
4.18-rasm. To‘siqlarga misollar 

121 
Bino ichida foydalaniluvchi fizik to‘siqlarning quyidagi turlari 
mavjud: 
- devorlar/ elektr devorlar/ metall to‘siqlardan odatda taqiqlangan 
hududlarni, nazoratlanadigan hududlarni va ruxsatsiz kirishdan 
himoyani belgilashda foydalaniladi. Fizik to‘siqlarni amalga oshirishdan 
asosiy maqsad: 
o
hujumchini blokirovkalash va ushlab qolish; 
o
tashkilot chegarasini belgilash; 
o
xavfsiz hududni tashqi hujumlardan himoyalash; 
o
transportlarni kirishidan himoyalash; 
o
qo‘poruvchilik hujumlaridan himoyalash. 
- tumba kichik vertikal shaklida bo‘lib, avtomobillarni kirishidan 
himoyalaydi; 
- turniketlar shaxs tomonidan mos tanga, bilet, barmoq izi yoki 
token ko‘rsatilganida bir vaqtda bir shaxsni ichkariga kirishiga yoki 
chiqishiga ruxsat beradi; 
fizik himoyani tashkil qilishda turli eshiklar, oynalar, panjaralar, 

Download 3,33 Mb.