120
-
yong‘inni bartaraf etish tizimlari inson aralashuvisiz yong‘inni
dastlabki bosqichlarida uni bartaraf etib, zararni kamaytirishga va
qurilmalarni yo‘q qilinishidan himoyalaydi. Yong‘inni bartaraf etish
tizimlari avtomatik va avtomatik bo‘lmagan turlarga ajratiladi. Ushbu
tizimlarga
o‘to‘chirgichni (ognetushitel), suv purkash tizimlarini misol
sifatida keltirsa bo‘ladi.
Yong‘inga qarshi passiv himoya tizimlari bino bo‘ylab yong‘inni
tarqalishini oldini olib, yong‘inga
qarshi eshiklar, oynalar va devorlar
himoya chorasi sifatida qaraladi, boshqa biror tizim tomonidan ishga
tushirilishni talab etmaydi.
Amaliyotda ushbu tizimlar quyidagi usullar asosida amalga
oshiriladi:
- yonuvchan materiallardan minimal foydalanish;
- binoga yong‘inni tarqalishini oldini olish uchun qo‘shimcha
qavat yoki xonalarni qurish;
- binodan foydalanuvchilarni yong‘in sodir bo‘lganda qilinishi
zarur bo‘lgan ishlar bilan tanishtirish;
- yong‘inga qarshi tizimlarni to‘g‘ri madadlash;
- yetarli sondagi qo‘shimcha chiqish yo‘llarining yetarlicha
sonining mavjudligini ta’minlash.
Fizik xavfsizlikni nazoratlash: fizik to‘siqlar. Fizik xavfsizlikni
ta’minlash, odatda turli fizik to‘siqlardan foydalanib, fizik chegarani
umumiy hududdan taqiqlangan hududga ajratish yo‘li bilan, tashkilotda
ruxsatsiz foydalanishni oldini oladi. To‘siqlarni, joylashuv o‘rniga ko‘ra:
tashqi, o‘rta va
ichki to‘siqlarga ajratish mumkin. Tashqi to‘siqlar
odatda
g‘ov, devor va boshqalarni o‘z ichiga oladi. O‘rta to‘siqlardan
odatda olamon va insonlarni ruxsatsiz kirishlarini taqiqlashda
foydalaniladi. Ichki to‘siqlarni esa eshiklar, derazalar, panjaralar,
oynalar, pardalar va boshqalar tashkil etadi (4.18-rasm).
a) Elektr to‘siqlar
b) Metall to‘siqlar
s) Tumbalar
d) Turniket
4.18-rasm. To‘siqlarga misollar
121
Bino ichida foydalaniluvchi fizik to‘siqlarning quyidagi turlari
mavjud:
-
devorlar/ elektr devorlar/ metall to‘siqlardan odatda taqiqlangan
hududlarni, nazoratlanadigan hududlarni
va ruxsatsiz kirishdan
himoyani belgilashda foydalaniladi. Fizik to‘siqlarni amalga oshirishdan
asosiy maqsad:
o
hujumchini blokirovkalash va ushlab qolish;
o
tashkilot chegarasini belgilash;
o
xavfsiz hududni tashqi hujumlardan himoyalash;
o
transportlarni
kirishidan himoyalash;
o
qo‘poruvchilik hujumlaridan himoyalash.
-
tumba kichik vertikal shaklida bo‘lib, avtomobillarni kirishidan
himoyalaydi;
-
turniketlar shaxs tomonidan mos tanga, bilet, barmoq izi yoki
token ko‘rsatilganida bir vaqtda bir shaxsni ichkariga kirishiga yoki
chiqishiga ruxsat beradi;
fizik himoyani tashkil qilishda
turli eshiklar, oynalar, panjaralar,
