lim olish izchilligiga, olam va tabiat haqidagi bilim lardan inson
ham da jam iyat haqidagi bilim lar tom on boradigan izchillikda
o‘rganishga mos bo‘lishi
lozim edi; boshqa m ualliflar fanlarning
har xil ehtiyojlar: moddiy va m a’naviy ehtiyojlar ta ’sirida vujudga
kelish izchilligini to ‘g‘riroq deb hisoblar edilar. 0 ‘sha davrdagi
ko‘pd an ko‘p klassifikatsiya loyihalari uchun asos qilib olingan
g'oyalarning progressiv xarakterida bo'lganligiga qaramay, ularda
asosiy e ’tibor fanlarni klassifikatsiya
qilishga qaratilgan ham da
kutubxona klassifikatsiyasi tuzilishi bilan bog‘liq bo'lgan m asala-
lar yetarlicha hisobga olinm agan edi. Fransiyada reaksiya bosh-
langanligi va reaksiya bilan birga cherkov ta ’sirining kuchayishi
munosabati bilan bu sxemalar am alda qo‘llanilm adi.
G ‘arbiy Yevropa kutubxonalarida «Fransuz sistemasi»ning eng
keyingi va ideologik jih atd an ju d a reaksion variantlaridan biri — J.
Sh. Bryune (1810-yil) klassifikatsiyasi keng yoyildi.
Bryune fransuz revolutsiyasidan keyin boshlagan reaksiya yan-
giliklarini aks ettirib kutubxona klassifikatsiyasining ilm iy bilim
rivojiga bog‘liqligini q at’iy su r’atda rad etadi va kutubxona klas
sifikatsiyasiga kitoblarni joylashtirish uchun qulay bo‘lgan am aliy
sxema deb qaraydi. U revolutsiya davridagi
sistem alarning m ual-
liflarini «ilohiy kitoblarni» m ensim aslikda ayblab, ilohiyot detal-
lashtirilgan sinfni yana birinchi o‘ringa qo'yadi. Bryune sistema-
sida ijtimoiy fan bo'lim lari tartibsiz joylashtirilgan bo‘lib, ularning
o ‘zaro aloqasini anglab olish m um kin emas. Yurisprudensiya
bo‘lim i ijtimoiy fanlar kompleksidan
chiqarib tashlanib, ilohiyot
b o lim ig a yaqinlashtirilgan edi. Bryune sistemasi Yevropada X IX
asrning birinchi choragida hukm ronlik qilgan reaksion g‘oyaga
ham ohang edi. Bu sistem aning ta ’siri juda katta bo‘ldi va keyingi
davrlardagi ko‘p sistem alarning strukturasida, jum ladan Parijdagi
M illiy kutubxona va Londondagi Britaniya
muzeyi kutubxonasi
hozirga qadar qo‘llanayotgan sxemalarda aks etdi.
N em is universitet kutubxonalari XIX asrning birinchi yarm ida
«fakultet sistemasi»ning h ar xil variantlaridan ularni yanada de-
tallashtirilgan holda foydalanganlar. 50-yillarda A. Shleyermaxer-
ning puxta ishlab chiqilgan bibliografik klassifikatsiyasi munosib
ravishda shuhrat qozondi; unda «fakultet sistema»larining asosiy
50
bo‘lim lari sxemaning oxiridan joy olgan bo‘lib,
ulardan oldin esa
um um iy bo'lim , adabiyot va san’at, tarix, m atem atika va tabi-
atshunoslik bo‘lim lari joylashtirilgan edi; bundan tashqari, o‘nta
iqtisodiy va texnika fanlarining katta bo‘lim i ham kiritilgan edi.
