Conrad Gesner (1516—1565)
Shvetsariyalik ensiklopedist
olim va bibliograf K onrad
G esner birinchilardan b o ‘lib, insoniyat tom onidan hayvonlar va
o‘sim liklar haqidagi m a’lum otlarni tizim lashtirgan olim lardan
biri edi.
Shvetsariyalik olim va bibliograf K onrad G esner (XVI asr)
klassifikatsiyasi juda m ashhur bo‘lib,
Gesner bu klassifikatsiyani
o‘zi tuzgan «umumiy kutubxona» degan katta bibliografiya uchun
ishlab chiqqan edi. Bu asar tom laridan birida har xil tillardagi
kitoblar 250 dan ortiq bo'linm adan iborat bo‘lgan
klassifikatsiya
asosida sistemali tartibda joylashtirilgan edi. K.G esner klassifi-
katsiyasida m aktabda o‘qitiladigan «yetti erkin san’at» sistemasiga
kiradigan fanlar b o lim la ri ham da «fakultet» fanlari — falsafa, tib
biyot yurisprudensiya va ilohiyot bo‘lim lari o‘ziga
xos bir tarzda
birga qo‘shilgan edi. K .G esner klassifikatsiyasi sxemasi, shubhasiz,
o ‘z davrida juda katta voqea bo‘lgan edi. 0 ‘sha zamondagi ham da
birm uncha keyingi bir qancha kutubxona va bibliografiya klas-
sifikatsiyalaridan bu sxemani quyidagi xususiyatlar: bo‘lim larning
batafsil ishlab chiqilganligi; o ‘sha davrdagi yangi ilmiy m asalalarni
yorituvchi kitoblar uchun maxsus bo‘linm alar ajratilganligi; rubri
kalari keng m azm unli kitoblarni bilim ning xuddi o ‘sha tarm og‘iga
44
doir ju z ’iy masalalarga bag‘ishlangan
tor m azm unli kitoblardan
ajratishga im kon beradigan sxemaning amalda foydalanishga
qulayligi, bir-biriga o‘xshash tem atikalarni bog'lab turuvchi juda
ko‘p yo'naltirgichlarning borligi ajratib turadi. Klassifikatsiyaning
progressiv xarakteri yana
shu narsada ifodalanardiki, unda «in-
son turm ushi uchun foydali m exanik san’at» degan alohida bo‘lim
birinchi bor ajratib ko‘rsatilgan edi. Bu bo‘lim arxitektura va bi-
nokorlikka doir, kasbkorlik va hunarm andchilik haqidagi, taom
tayyorlash va texnika kompleksini tashkil etuvchi boshqa m asa
lalarga doir adabiyotni o ‘z ichiga olar edi.
Uzoq vaqt, yirik xususiy kutubxonada ishlagan nemis ide
alist faylasufi G otfried Leybnitsning (1646—1716 yillar) kutub
xona klassifikatsiyasi ju d a m ashhurdir.
G archi uning sxemasiga
«fakultet sistemalari» uchun tipik bo ‘lim lar — teologiya (ilohiyot),
yurisprudensiya, tibbiyot va falsafa kiritilgan bo‘lsa-da, ular an
cha detallashtirilgan. B ulardan tashqari, Leybnits sxemaga ikki
bo‘lim ni: beshinchi — tarix va oltinchi —
aralash m ateriallar va
um um iy kitoblar b o lim la rin i kiritgan.
