Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi b. I. Ganiyeva

Masalan:
512 (075)
Ingliz tilidan o ‘quv qo‘llanma
52 (091)
Institut astronomiyasi
53 (063)
Fizikadan syezd materiallari
54 (054)
Kimyodan jurnal maqolalari
54 (05)
Kimyo jurnali
Til aniqlagich belgi « = » (tenglik) 
Talaffuzi tenglik
= 20
Ingliz tili
= 30
N em is tili
58
Botanika
58=20
Ingliz tilida botanika
58 (031)
Botanikadan spravochnik
58(031)=20
Ingliz tilida botanika spravochnigi
= 00
Bir necha tillarda belgisini anglatadi
53 (031)=00=20=30
Fizikadan spravochnik ingliz va nemis tillarida
=82
Rus tilidagi materiallar
=089.2
Esperanto
Forma shakl aniqlagich belgisi (0)
(03)
Ensiklopediyalar
(04)
Broshyura, disk
(05)
Jurnal, gazeta, kalendar
(07)
Математика для преподавания учебных
пособий
(084)
Grafik va tasviriy san’at materiallari
Joy aniqlagichi ( ) qavs (geografik)
(100)
Dunyo
(4/9)
Dunyo mamlakatlari
(4)
Yevropa
(5)
Osiyo
(6)
Afrika
(9)
Avstraliya, Okeaniya
114

621.311(410)
Buyuk Britaniya elektrostan siyalari
382(44:100)
Fransiya va boshqa 
m a m la k a tla r n in g
savdo aloqalari
Nazorat savollari:
1. Universal o‘nlik klassifikatsiya 
j a d v a l i n i n g
gyaratilish tarixi.
2. «Ocnlik klassifikatsiya» ( 0 ‘K) kutubxona bibliografik amali- 
yotida yirik hodisa bo‘lgan sistemaning birinchi nashri qachon 
e’lon qilindi?
3. M.Dyui faoliyati.
4. Qachon va kim ning tashabbusi bilan kutubxonachilarning 
ilk konferensiyasi tashkil etilgan?
5. 0 £nlik klassifikatsiya strukturasi.
6. 0 ‘nlik klassifikatsiyaning asosiy ahamiyati nimada?
7. Universal o‘nlik klassifikatsiya strukturasi
8. Universal o ‘nlik klassifikatsiyaning zamonaviy nashrlarini
asosiy qatorlaridagi o‘zgarishlar.
9. Klassifikatsiya lash strukturasiga o‘zgartirishlar kiritilishi
10. Universal o‘nlik klassifikatsiyaning rivojlanishida Xalqaro 
Hujjatlar Federatsiyasining tutgan o'rni.
11. Bryusselda tashkil qilingan xalqaro bibliografiya instituti
(XBI) ning faoliyati.
12. XHFning maxsus «Extensions and Corrections to the 
UDC» (UO‘K ga o‘zgartirishlar va qo'shimchalar) nashri haqida 
nimalar bilasiz?
115

7-bob. AXBOROT-KUTUBXONA FONDINI TIZIM
SIFATIDA 0 ‘RGANISH
Kutubxona fondi ancha qiyin tushuncha bo‘lib, uning mohi- 
yatini kuzatish orqali bilib bo‘lmaydi, mohiyatini bilmasdan turib 
fondni jamg‘arish va boshqarish mumkin emas. Fondni faqatgina 
tuzilma sifatida o‘rganish orqali boshqarish mumkin. Kutubxona 
fondi bilan ishlash va o‘rganish uchun fond tuzilma sifatida oli- 
nib, umumiy va xususiy (muhim) tomonlarga, ya’ni bo'lim lar 
yoki bo‘laklarga bolinadi.
Agar kutubxona fondini tizim deb olsak, unda bu tizimni tash­
kil etuvchi elementni topish lozim. Bu element — hujjatdir. Huj­
jat alohida kitob, matbuot, audivizua 1 material bo‘lishi mumkin. 
Tizim tushunchasi xuddi element tushunchasiga o‘xshab nisbiydir.
Agar alohida kutubxona fondini tizim deb olsak, shu fond- 
ning har bir bo‘limi uning kichik tizimi hisoblanadi. M azkur 
kutubxona fondi boshqa kutubxonalar fondi bilan birga qo‘shib 
olinsa, unda super tuzilm a hosil bo‘ladi (MKS). Agar shu ku- 
tubxonalarning fondini bir tuzilma deb olsak, bitta kutubxona 
fondini esa kichik tizim yoki element deb olish mumkin.
Kutubxona fondlari — kutubxona deb atalgan tuzilmaning bir 
qismi, ya’ni kichik tizim bo‘lib hisoblanadi. Lekin avvallari bib- 
lioteka grekcha «kitob saqlanadigan joy» degan tushunchagina 
bo‘lgan va faqat shu vazifani bajaradi, deb o‘ylangan, 1930-yilga- 
cha o‘rta kitob fondiga ega bo‘lgan joyni «biblioteka» deyishgan, 
ko‘p kitobga ega bo‘lgan kutubxonalarni esa kitob saqlanadigan 
joy (книгохранилище) deb atashgan.
Bu g‘oya juda ko‘p yillar mobaynida hukmron bo‘lib, kutub­
xonalarni faqat kitob saqlanadigan joyga aylantirib qo‘ydi va uning 
asosiy vazifasi — kitobxonlarga xizmat qilishga soya soldi. «Fond» 
so‘zi kutubxonashunoslikda 20-yillarda paydo bo‘lib, 30-yillarda 
«fondlar» atamasi q o llana boshlandi. 40-yilga kelib esa fond ku- 
tubxonaning bir bolagi deb tan olindi hamda kutubxona tizimi- 
ning kichik bir tuzilmasi deb aniqlik kiritildi1.

Download 5,22 Mb.