lar. D o‘konlardan kitob olish oson va qulay, chunki kitoblar o‘z
vaqtida kutubxonaga keladi.
Bizda nashriyotlar bilan ham
shartnoma tuzish endigina
yo‘lga qo‘yilmoqda, bu ancha oson va uni rivojlantirish lozim.
Kutubxonalar fondi samaradorligini oshirish yollaridan biri ku-
tubxonalararo kitob almashuvini yo‘lga qo‘yishdir. Shundagina
kitob o‘z o‘quvchisiga tez yetib boradi. Yirik milliy va ilmiy ku
tubxonalar uchun pullik va pulsiz majburiy nusxa tizim ini joriy
qilish va ishlatish lozim. Majburiy
nusxa yirik milliy va soha
kutubxonalariga davlat tomonidan yuboriladi. Bular masshtabiga
qarab davlat va mahalliy, yo‘nalishiga, sohaga qarab umumiy yoki
biron-bir maqsadga m o‘ljallangan bo‘lishi mumkin.
Kutubxonalarning turiga, ixtisosiga qarab muayyan qoida aso-
sida davlat ularni mazkur kitoblar bilan ta’minlab turadi. Bunday
tizim orqali belgilangan kutubxonalar ma’lum
joyda chiqarilgan
barcha nashrlarni oladi va ularni saqlab kitobxonga yetkazadi.
Majburiy nusxani 1537-yilda Fransiya qiroli Fransisk I joriy qilib,
u shaxsiy kutubxonasi uchun barcha nashriyotlar chiqarayotgan
kitobdan ma’lum nusxa yuborishni belgilab qo‘ygan edi.
Shu asnoda jarayondagi eng yirik kutubxonalar o‘z fondini
to'ldirgan va nodir kitoblar bilan boyitgan. Bepul majburiy nusxa
oladigan kutubxonalar barcha
xildagi matbuot asarlarini, barcha
tilga oid hujjatlarni oladi. Pullik majburiy nusxa 1931-yildan joriy
qilingan bo‘lib, undan asosan ilmiy kutubxonalar tizimi foydala-
nadi. Bundan maqsad ilmiy kutubxonalarni kerakli adabiyotlar
bilan ta’minlashdan iborat. Mazkur
kutubxonalarni hujjat bilan
ta’minlashning eng tarqalgan yo‘li nashr qilinadigan kitoblarga
oldindan buyurtma berib qo‘yishdir. Kutubxona o‘ziga kerakli
kitoblarni belgilab,
kartoteka tuzib, uni kollektorga va kitob sav-
dosi tashkilotiga jo ‘natadi va kerakli kitoblarni muntazam olib
turadi.
