l.L oy ih alash d an oldingi tahliltiing natijasin i shakllatitirish
m uayyan turlarida sintez etish. Dastlabki loyihalash tahlildan
so'ng buyumni moddiylashtirish usulda (kompozistiyasini
tarkiblashtirish va uyg'unlashtirish) natijasini sintezlash.
Dizaynda sintez - bu dizaynerlik tahlilda loyihaga oid
ma'lumotlarni fikriy tartibga solish jarayonidir va ularni
yaxlitlikka biriktirib, loyiha siymosini yaratishdir. Yagona
buyumlarni tarkiblanishi shakllanish deb nomlanadi. Sintez
usullari tizimli (kombinator, o'xshashli) yoki o'z-o'zidan kelib
chiqadigan intuitiv harakatda bo'lishi mumkin. Sintez jarayonida
o'tqazilgan tadqiqotlarning natijasi aniq shakllantirish usullari
bilan amalga oshiriladi. Kostyumni shakllantirish kombinator va
o'xshash usullari yetarlicha o'rganilgan.
Ijodiy konsepsiyani ishlab chiqish. Sintez jarayonida ijodiy
konsepsiya tuzish - bu dizayner vazifasini echish eng muhim
qismidir. Dizaynda konsepsiya - asosiy g'oya, maqsadlarni,
vazifalarni va vositalarni ma'naviy yo'nalishi.
3.D izayn-loyihaning a sosiy vazifalarin i aniqlash. Dizayn-
loyihani ustidan ish asosiy vazifalarni aniqlashdan boshlanadi.
Eng avvalo loyihalayotgan buyumni mo'ljali va funkstiyasi,
konstruktiv va texnologik talablari aniqlanadi. Shu bilan birga
loyihalashning maqsadi mavjud buyumlarni zamonaviylashtirish
ham, ya'ni zamonaviy tashqi ko'rinishni berish (stayling yoki
timsol asosida loyihalash), va vazifani prinstipial yangi echim
asosida yoki avval noma'lum texnologik pristip bo'lishi mumkin.
4.L oyihaviy v azifan i yechish uchun optim al v arian tlam i
qidirishda har xil loy ih alash usullarni qo'llash. Loyihalash
12
usullari. Loyiha vazifalarni eng optimal variantini qidirish
jaryonida dizayner modellash va maketlash usullarni qo'llaydi.
Dizaynda modellash - bu bir butun ob'ektni yoki ob'ektlar
tizimining vaziyatini yoki funkstional jarayonini aks etish,
tasavvur etish yoki ta'riflab berish jarayondir. Badiiy siymo,
loyiha-grafik
(eskiz
yaratish),
retrospektiv,
konstruktiv,
perspektiv, texnikaviy va kompyuter modellash usullari mavjud.
L oyiha-grafik m odellash loyiha g'oyasini yaratishda va aks
etishda yordam beradi.Loyiha-grafik-modellash quyidagilarni
ko'zlaydi: grafik shaklini loyiha vazifaning ma'nosiga moslaydi;
eskiz loyihani variant qidiruv va tajriba harakati; qo'yilgan
vazifani echish uchun loyiha qidiruvni mantiqiy ketma-ket va
tizimli yondashish. Mavjud loyiha g'oyalarni, texnologiyalarni,
korxonalarning
iqtisodini,
badiiy
madaniyat
yutuqlarini
(me'morchilik,
rangtasvir,
haykaltaroshlik)
inobatga
olib,
dizayner avval o'z tasavvurida kelajak buyumning eskizini va
dastlabki grafik tasvirini yaratadi (qidiruv eskiz, for-eskiz).Yangi
yechimlarni qidirish va variantlarini tanlanish qog'ozda qilinadi.
Keyin buyumning tashqi ko'rinishini
ta'rifi va amaliy
foydalanish
qoidasi
aniqlanadi.
Natijada
loyihalayotgan
buyumning badiiy-uslubiy va rangli-fakturaviy echimi (eskiz
loyiha) va konstruksiyasi, modelning proporstiyasi va silueti
to'g'risida to'liq ma'lumot beriladi.
R etrospektiv
m odellash,
ya'ni
timsol
va
model
o'xshashlarni tahliliga asoslangan va ushbu tahlilning asosida
yangi loyiha vazifasini tashkil etish. Ammo, bu usul dizaynning
asosiy vazifasini bajarishga imkon bermaydi - yangi buyumlarni
yaratish emas, balki mavjudlarni takomillashtirishdir.
K onstruktiv m odellash - bu buyumning funkstiyasini va
morfologiyasini
(morfologiya-buyumning
funkstiyalariga
moslashgan)
material
shaklini
o'zgartirish.
Konstruktiv
modellash quyidagicha bo'lishi mumkin: korrektiv - buyumning
funkstiyasi va shakli takomillashtiriladi; o'timli - buyumga yangi
13
1
xossalarni berish uchun funksiya va morfologiya qaytadan
tushunib yetiladi (masalan, kiyim dizaynida dekonstruksiya
usuli); proyeksion - buyumni funkstiyasi va shakli qaytadan
yaratiladi (kiyim yapon dizayneri I.Miyake ijodi).
Perspektiv modellash yoki loyihaviy prognozlash Dizaynda
eng innovatsion usul deb hisoblanadi, u jamiyatning perspektiv
rivojini o'rganish bilan shug'ullanadi va shu timsoliga etishga
imkon beradigan loyihani yaratadi.Kostyum dizayneri texnolog
va konstruktor bilan birgalikda avval eksperimental modelni
ishlab chiqadi (sinov uchun namuna), u sinovdan o'tqaziladi va
shu jumladan iste'molchilar tomonidan. Keyin kamchiliklari
tuzatilgandan so'ng, sinov o'tqazib, sanoat uchun namuna
ishlanadi (ishchi loyiha). Keyin ommaviy ishlab chiqarish uchun
korxonaga beriladi. Ishchi loyihaga quyidagi hujjatlar kiradi:
andazalar, buyumning texnologik ishlov berish xaritalari, rangli
va fakturaviy echim uchun xaritalar.
Texnikaviy m odellash - bu bazaviy model yoki uni grafik
tasviri bo'yicha chizmalar va kiyim namunasi ishlash jarayonidir.
Ishlab
chiqarilgan
namuna
ommabop
ishlab
chiqarish
korxonalarga shakl va
konstruksiyasi bo'yicha namuna bo'ladi.
14
Kompyuter dizayni zamonaviy dizaynda muhim o'rinni
egallaydi, chunki u yangi texnologiya rivojlanishi nuqtai
nazaridan eng perspektiv desa bo'ladi. Kompyuter dizayni
mustaqil yo'nalishga asoslanib, ma'lumot bilan vizual ishlashga
asoslangan (kompyuter grafikasi, dizayn WEB-sahifalar).
i -
2-rasm. Kompyuter dizayni
Foto - va video ko'rgazma materialarga kompyuter ishlov
berish, raqamli tarqatuvchilarning vizual ma'lumotlami keng
yoyilgani (maslan, moda fotosuratchilar endi
retushdan voz
kechishdi, endi fotografiya kompyuterda ishlab chiqarilganda
15
nafaqat nuqsonlari yo'qotiladi, balki modelning ko'z, soch va
terisini rangini o'zgartirish mumkin). 2001 yilda Franstiyada
birinchi virtual fotomodel Eva Solal paydo bo'lgan, u "Madam
Figaro"
jumalini
muqovasida
manekenshchista
kasbini
boshlagan. Uning ishtiroqchilari M.Mians, F.Levi va A.Leyroni
bo'lgan. Ular virtual personajlarni yaratishga ixtisoslashgan
dunyoda birinchi firmani barpo etishgan.
M aketlash loyihalash usullaridan biri. Dizaynda maketlash
- bu masshtabda yoki asliga mos har xil materiallardan
maketlarni ishlash. Maket - loyihalayotgan buyumni materialdan
ishlab chiqarishdir. Hajmiy maketlar buyumning fazoviy tarkibi,
o'lchamlari va proporstiyalari to'g'risida tasavvur beradi.
Kostyum maketini yaratish uchun material sifatida maket
materiallari, qog'oz, noto'qima materiallar, stelofan, sun'iy
charm, plastelin va b. qo'llanishi mumkin. Zamonaviy kostyum
dizaynda asosan loyiha-grafik modellash va maketlash usullari
qo'llanadi.
1. Kostyum loyihalash asosiy bosqichlari.
2. Loyihalashdan oldingi vaziyatni tahlil etish nimani
nazarda tutadi?
3. Shakllantirish ma'lum turlarini tahlil natijalarini sintez
etish nimani nazarda tutadi?
4. Asosiy vazifalarni aniqlash nimani nazarda tutadi?
5. Loyiha vazifani echish uchun optimal variantlarni
qidirishda har xil loyihalash usullarni qo'llash nimani nazarda
N azorat sav ollari
tutadi?
" Agar maqsadsiz bo'lsang hech narsa qilolmaysan,
maqsading katta bo'lmasa buyuk ish qilolmaysan".
D eni D idro
| 