|
-rasm. Qazish bo‗shlig‗ini to‗ldirib, ruda yotqizig‗ini gorizontal qatlamlarga ajratib qazish tizimi:
1
|
| bet | 45/96 | | Sana | 01.02.2024 | | Hajmi | 7,55 Mb. | | #150123 |
Bog'liq 3.2022.Kon ishlari asoslari3.12-rasm. Qazish bo‗shlig‗ini to‗ldirib, ruda yotqizig‗ini gorizontal qatlamlarga ajratib qazish tizimi:
1 — tashish shtreki; 2 — ko‗tarilmamng yurish bo‗lmasi; 3 — to‗ldirma materiallarini bo‗shliqqa joylashtirish bo‗lmasi; 4 — skreper; 5 — skreper chig‗iri;
6 — ko‗tarilmaning ruda tushirish bo‗lmasi; 7 — yopqich; 8 — to‗ldirma massivi;
9 — shamollatish shtreki.
Rudani massivdan burg‗ilab-portlatish usulida ajratib olinadi. Massivdan ajratib olingan rudani yuklash va tashish gorizontiga yetkazib berish jarayonlarida burg‗ilash aravachasi, o‗ziyurar yuklab-
tashish uskunalaridan foydalaniladi. Bu esa, o‗z navbatida, mehnat unumdorligi yuqori (60—80 t/smena), ruda yo‗qotilishi kam (5% gacha) va qazib olingan ruda massasining sifatsizlanishi kichik (3 dan 10% gacha) bo‗lishini ta‘minlaydi.
Ruda konlarini yerosti usulida qazib chiqarishda qazilgan bo‗shliqni tez qotib mustahkamlanadigan to‗ldirmali blokni yuqoridan pastga yo‗nalishda qazib olish deb ataluvchi,
qazilgan bo‗shliqni sun‘iy saqlash sinfiga mansub qazish tizimi ham qo‗llaniladi.
Bu tizim ruda va atrof kon jinslari turg‗un yoki noturg‗un, o‗z-o‗zidan yonish va jipslashish xususiyatlariga, shuningdek, turli qalinlik va og‗ish burchagiga ega bo‗lgan, qimmatbaho ruda
konlarini qazib chiqarishda qo‗llaniladi. Bunda bloklar yuqoridan pastga yo‗nalishda kichik qiyalikka ega bo‗lgan qatlamlar bo‗yicha, qazilgan bo‗shliqni tez qotib mustahkamlanadigan to‗ldirma bilan to‗ldirib qazib olinadi. Ruda massividan qatlamlarni to‗ldirma massividan hosil bo‗lgan yaxlit sun‘iy shift ostida kirmalar (zaxodkalar) orqali qazib olinadi.
Tizimning o‗lchamlari qazib olinayotgan ruda tanasining shakli va o‗lchamlariga bog‗liq bo‗lib, bloklarni qazishga tayyorlashda blok chekkalari va o‗rtasidan ko‗tarilmalar o‗tiladi, ko‗tarilmalardan
har bir qatlam uchun markaziy va chekka ortlar o‗tiladi. Chekka ortlardan 4—12° nishablikda markaziy ortgacha qazish kirmalari o‗tiladi. Kirmalarning uzunligi, odatda, 20 m, balandligi 2—3 m, kengligi esa, 4—7 m bo‗lishi mumkin. Kirmalarni qazib olish navbati tez qotib mustahkamlanadigan to‗ldirmaning qotish vaqti bo‗yicha belgilanadi.
Kirma o‗tishda ruda massivdan shpurlar orqali ajratib olinadi. Ajratib olingan ruda skreperlar yoki yengil o‗ziyurar yuk tashish vositalarida tashish gorizontiga yetkazib beriladi.
To‗ldirma aralashmasi quvurlar orqali markaziy ortga tushi- riladi va to‗siq ustidan kirmaga yuboriladi. Kirma qiya bo‗l- ganligi sababli to‗ldirma aralashmasi qazishdan hosil bo‗lgan bo‗shliqqa
oqib, uni sekin-asta to‗ldirib boradi.
Bu tizim qo‗llanilganda blokning oylik unumdorligi
0, 8 dan 1,5 ming tonnagacha (rudani skreper bilan tashish lahimga yetkazib berilganda) va 3 dan 5 tonnagacha (o‗ziyurar uskunalar bilan yetkazib berilganda) bo‗lishi mumkin. Kavjoy ishchisining mehnat unumdorligi 5—10 dan 20—30 tonna/kishi smenani tashkil qiladi.
Ushbu qazish tizimi orqali rudani qazib chiqarilganda ruda tannarxi boshqa tizimlardagiga nisbatan yuqori bo‗ladi. Shu sababli blokni yuqoridan pastga yo‗nalishda qiyaroq qatlamlarga ajratib, qazilgan bo‗shliqni to‗ldirib qazib olish tizimi boshqa tizimlar qo‗llanishi mumkin bo‗lmagan konlarni
qazib chiqarishda qo‗llaniladi.
Nazorat uchun savol va topshiriqlar
Ruda konlarini yerosti usulida qazib olishning o ‘ziga xos xususiyatlarini aytib bering.
Ruda yo ‘qotUishi va sifatsizlanishini ta ’riflab bering. Yo ‘qotilish miqdorini aniqlash ifodalarni yozing.
Rudniklarning shaxta maydoni deganda nimani tushunasiz?
Shaxta maydonini ochish va qazishga tayyorlash usullari va sxemalarini aytib bering.
Ruda konlarni qazib olishning asosiy jarayonlari va ularning mazmun-mohiyatini ta ’riflab bering.
Qazib olingan kon massasini ikkilamchi maydalash nima uchun kerak?
Ruda shaxtalarida kon bosimini boshqarishning qanaqa usullarini bilasiz?
MA‘RUZA
Foydali qazilma konlarini ochiq usulda qazib chiqarish asoslari
Foydali qazilma konlarini ochiq usulda qazib olish bevosita yer yuzida turib amalga oshiriladi. Shu sababli bu usulda kon qazish tarixi uzoq o‗tmishga borib taqaladi. Chunki qadimda odamlar yer yuziga chiqib qolgan yoki yer yuzidan biroz chuqurlikda joylashgan konlarni qo‗l kuchi bilan qazib olganlar. Kon qazish chuqurligi oshib borgan sari foydali qazilma konlarini qazib olish uchun dastlab
|
| |
