3
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
HUZURIDAGI ILMIY DARAJALAR BERUVCHI
DSc.13/30.12.2019.T.07.01 RAQAMLI ILMIY KENGASH
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
QO‘CHQAROV MUSLIMJON ADHAMJON O‘G‘LI
GEOFIZIK SIGNALLАRGА RАQАMLI ISHLOV BERISH
JАRАYONLАRINING PАRАLLEL АLGORITMLАRI VА DАSTURIY
MАJMUАSI
05.01.04–Hisoblash mashinalari, majmualari
va kompyuter tarmoqlarining
matematik va dasturiy ta’minoti
TEXNIKA FANLARI BO‘YICHA FALSAFA DOKTORI (PhD)
DISSERTATSIYASI AVTOREFERATI
Toshkent–2023
5
KIRISH (falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi annotatsiyasi)
Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zaruriyati. Jahonda ilm-fan
taraqqiyoti jadal rivojlanib borayotgan bugungi kunda signallarga raqamli ishlov
berish, axborot texnologiyalarining zamonaviy usullariga asoslanadi. Shu jumladan
geofizik va harorat maydonlari signallariga raqamli ishlov berish usullari, aniqligi
yuqori bo‘lgan matematik modellarni qo‘llash, katta hajmli signallarga tezkor
raqamli ishlov berishning parallel algoritmlari hamda dasturiy majmuallarini ishlab
chiqish geofizikaning asosiy masalalaridan biridir.
Shu sababli, yerni masofadan
zondlash orqali olingan signallarga raqamli ishlov berishda bikubik splayn
usullaridan foydalanish, qazilma boyliklari joylashgan o‘rni
haqidagi dastlabki
bashoratlashni tezroq amalga oshirishda parallel algoritmlar va dasturiy majmuasini
ishlab chiqish bugungi kunning dolzarb muammolaridan hisoblanadi. Mazkur soha
bo‘yicha xorijiy mamlakatlarda, shu jumladan, АQSh, Rossiya federatsiyasi, Xitoy,
Janubiy Koreya, Germaniya va Yaponiya kabi bir qator davlatlarda ilmiy tadqiqotlar
olib borilmoqda.
Respublikamizda ham geofizik va harorat maydonlari signallariga raqamli
ishlov berish masalalarini yechishda parallel algoritmlar ishlab chiqish va ishlov
berish jarayonlarini koʻp yadroli protsessorlar asosida amalga oshirishga qaratilgan
ilmiy tadqiqot ishlari olib borilmoqda. 2022-2026 yillarga moʻljallangan yangi
Oʻzbekistonning taraqqiyot strategiyasida raqamli texnologiyalarni jamiyatning
barcha sohalarida keng joriy etish yuzasidan bir qator
vazifalar belgilab berildi,
jumladan Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 15-iyundagi 373-sonli qarorida
«... raqamlashtirish texnologiyalarini iqtisodiyot, ijtimoiy soha va boshqaruv
tizimlariga joriy etish...»
1
vazifalari belgilangan.
Mazkur vazifalarni amalga
oshirishda yerni masofadan zondlashdan olingan geofizik signallarni raqamli ishlov
berishning hisoblash jarayonlarini paralellashtirishd uchun eng maqbul matematik
apparatini, geofizik va harorat maydoni signallariga raqamli ishlov berishning
splayn-usulini hamda parallel hisoblash algoritmlari asosida dasturiy majmuasini
ishlab chiqish muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Shuningdek,
Prezidentimiz
farmonlarida «Geologiya-qidiruv ishlari hajmini keskin oshirish, sohaga xususiy
investorlar va ilg‘or xorijiy kompaniyalarni keng jalb qilish sohasini
raqamlashtirishning 2022-2026-yillarga mo‘ljallangan
strategiyasini amalga
oshirish» va «Raqamli O‘zbekiston-2030» farmonida raqamli iqtisodiyotni faol
rivojlantirish, hamda 2022-2026-yillarda geologiya-qidiruv ishlarini amalga
oshirish
bo‘yicha
alohida
dastur
belgilab
berilgan,
2021-yil
6-oktyabrdagi PQ-6319-son «O‘zbekiston Respublikasi Davgeolqo‘m qoshidagi
foydali qazilmalarning zaxiralari…»
2
to‘g‘risidagi
farmonlarida ham mazkur
faoliyatga tegishli boshqa me’yoriy hujjatlarda belgilangan vazifalarni amalga
oshirishda mazkur tadqiqot ishi muayyan darajada xizmat qiladi.
