Asosiy vositalarni moliyaviy hisobotda aks ettirish tartibini takomillashtirish

2.3. Asosiy vositalarni moliyaviy hisobotda aks ettirish tartibini takomillashtirish

1. 
   foizlar;
   
2. 
   dividendlar;
   
3. 
   mol-mulkni ijaraga berishdan olingan daromadlar;
   
4. 
   soliq to‘lovchiga mulk huquqi asosida tegishli mol-mulkni realizatsiya qilishdan olingan daromadlar;
   
5. 
   sanoat mulki ob’yektlariga, seleksiya yutug‘iga oid patent (lisenziya) egasi bo‘lgan soliq to‘lovchining patentdan boshqa shaxs foydasiga voz kechganda yoki lisenziya shartnomasi tuzganda olgan daromadi;
   
6. 
   royalti;
   
7. 
   ishonchli boshqaruvga berilgan mol-mulk bo‘yicha ishonchli boshqaruvchidan olingan daromad.
   

1. 
   ko‘chmas mulkka bo‘lgan huquqlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazuvchi organlarda ro‘yxatdan o‘tkazilishi lozim bo‘lgan binolar va inshootlar;
   
2. 
   qurilishi tugallanmagan ob’yektlar. Qurilishi tugallanmagan ob’yektlarga qurilish ob’yektiga doir loyiha-smeta hujjatlarida belgilangan normativ muddatda qurilishi tugallanmagan ob’yektlar, agar qurilishning normativ muddati belgilanmagan bo‘lsa, ushbu ob’yektning qurilishiga vakolatli organning ruxsatnomasi olingan oydan e’tiboran yigirma to‘rt oy ichida qurilishi tugallanmagan ob’yektlar kiradi;
   
3. 
   temir yo‘llar, magistral quvurlar, aloqa va elektr uzatish liniyalari, shuningdek, mazkur ob’yektlarning ajralmas texnologik qismi bo‘lgan inshootlar;
   
4. 
   qurilish tashkilotlari yoki imoratlarni quruvchilar balansida keyinchalik, ko‘chmas mulk ob’yekti foydalanishga topshirilgandan keyin olti oy o‘tgach, sotish uchun ko‘rsatilgan turar joy ko‘chmas mulk ob’yektlari.
   

1. 
   BHXS va BHMS parallel hisob natijasida, buxgalteriya hisobi murakkablashdi;
   
2. 
   mavjud dasturiy mahsulotlar mukammal emasligini ko‘rsatdi;
   
3. 
   ikki standart maqsadlari farqlanishi, mamlakatimiz hisobotlari moliyaviy tavsifga ega bo‘lgan bir vaqtda, BHXS investorlar uchun eng shaffof ma’lumotlarni taqdim etishga qaratilgan (ichki korxonalar bunga tayyor emas).
   

• 
  Boshlang‘ich qiymat 5-BHMSga asosan “asosiy vositalarni yaratish (qurish va qurib bitkazish) yoki xarid qilish bo‘yicha qilingan xarajatlar qiymati, shu jumladan to‘langan va qoplanmaydigan soliqlar (yig‘imlar), shuningdek, aktivni undan maqsadga muvofiq foydalanish uchun ishchi holatiga keltirish bilan bevosita bog‘liq еtkazib berish va montaj qilish, o‘rnatish, ishga tushirish va istalgan boshqa xarajatlar” ¹⁹kiradi.
  

• 
  “Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida”gi qonunning 17-moddasi, Soliq Kodeksining 306-moddasi, 5-BHMSning 35-bandiga asosan еr qiymati amortizatsiya qilinmaydi. 16-son “Mulk, mashinalar va uskunalar” nomli BHXSning 56-paragrafida еr va bino birga xarid qilinganda ham alohida amortizatsiya qilinadi.
  
• 
  5-BHMSga asosan asosiy vositalar tarkibiga 0170 schyotda “Ish hayvonlari” , 0171 schyotda yuritilayotgan “Mahsuldor mollar”, 0180 schyotida “Ko‘p yillik o‘simliklar” kiritilgan. BHXS 16 Hayvonlar va o‘simliklarning 41 BHXS “Qishloq xo‘jaligi” standarti asosida hisobi yuritiladi; sotish uchun tavsiflanayotgan Mulk, mashinalar va asbob- uskunalar BHXS (IFRS) 5 “Sotishga mo‘ljallangan uzoq muddatli aktivlar va tugatilgan faoliyat” standart asosida hisobi yuritiladi. Demak, xalqaro standartlarga o‘tishda biz me’yoriy-huquqiy bazaga o‘zgartirishlar kiritishimiz lozim ekanligi yaqqol namoyon bo‘lmoqda. Bu holat, audit to‘la va asosli buxgalteriya hisob standartlari asosida olib borilishida auditorlik xulosalari ishonchligini ta’minlanish uchun mutanosibdir. Xalqaro standartlar asosida yaratilgan hisob tizimini Milliy hisobga yaqinlashtirishda ko‘pgina muammolar mavjud.
  

1. 
   Umumfoydalanishdagi terminning rasmiy abriviaturalari BHXS hamda AXS auditorlar va moliyaviy hisobotni tayyorlash uchun mas’ul bo‘lgan tekshiriluvchi shaxslar o‘rtasida auditning maqsadi va ob’yektlarini taqdim etish to‘g‘risidagi kelishmovchiliklarning oldini oladi.
   
2. 
   Auditorlar umumiy va tekshirilayotgan moliyaviy hisobotlarning belgilangan talablar mezoniga muvofiqligini BHXSdan foydalanadilar.
   
3. 
   Agar tekshirilayotgan shaxs BHXSga muvofiq hisobot tuzsa, audit davomida barcha moliyaviy hisobot standartlarini qo‘llash zarur bo‘ladi. Unda auditor BHXS tomonidan va davlatning qonuniy me’yorlariga, ishlab chiqilgan standartlarga murojaat qiladi.