276
21-MAVZU. MAJBURIYATLARNING BEKOR BO‟LISHI
Majburiyatlarning bekor bo‟lishi tushunchasi.
Majburiyatlarning
bajarilishi bilan bekor bo‟lishi. Majburiyatlarning hisobga o‟tkazish yo‟li
bilan bekor bo‟lishi. Qarzdor bilan kreditor bir shaxs bo‟lib qolganida
majburiyatning bekor bo‟lishi. Taraflarning kelishuvi bo‟yicha va
qarzdorni qarzidan voz kechishi bo‟yicha majburiyatning bekor bo‟lishi.
Bajarish mumkin bo‟lmaganligi tufayli majburiyatning bekor bo‟lishi.
Majburiyatning davlat organi hujjati asosida bekor bo‟lishi. Fuqaroning
vafot etishi yoki yuridik shaxsning tugatilishi sababli majburiyatning bekor
bo‟lishi.
Majburiyatlarning bekor bo‟lishi tushunchasi
Har qanday huquqiy munosabat
kabi majburiyat ham muayyan
asoslar, ya‟ni, muayyan yuridik faktlar mavjud bo‟lgan vaqtda bekor
bo‟ladi. Majburiyatning bekor bo‟lishi deganda, vujudga kelgan yuridik
fakt tufayli majburiyat ishtirokchilari huquq
va burchlarining bekor
bo‟lishi tushuniladi.
Majburiyatlarni bekor bo‟lish asoslari turkumlanganda ularning
oqibatlari bo‟yicha normal bekor bo‟lish asoslari (bunda majburiyat ijro
etiladi yoxud kreditor manfaatlari muayyan tarzda qanoatlantiriladi –
hisobga o‟tkazish, voz kechish haqini to‟lash,
majburiyat yangilanishi
bilan bekor bo‟lishi) va normal bo‟lmagan holatlar bo‟yicha
majburiyatlarni bekor bo‟lishi asoslari (majburiyatni bajarish mumkin
bo‟lmaganligi munosabati bilan bekor bo‟lishi, fuqaroning vafot etishi,
yuridik shaxs tugatilishi, tadbirkorlik subyektining bankrotligi orqali bekor
bo‟lishi va umidsiz qarz sifatida baholanadigan boshqa holatlar bo‟yicha
bekor bo‟lishi) farqlanadi.
Amaldagi qonunchilikka ko‟ra, majburiyat
quyidagi hollarda bekor
bo‟ladi:
1) majburiyatning bajarilishi bilan;
2) voz kechish haqini berish bilan;
3) hisobga o‟tkazish bilan;
4) talabdan boshqa shaxs foydasiga voz
kechish bilan;
5) qarzdor bilan kreditor bir shaxs bo‟lib qolishi bilan;
6) majburiyat yangilanishi bilan;
7) qarzdan voz kechish bilan;
8) bajarish mumkin bo‟lmaganligi tufayli;
277
9) davlat organi hujjati asosida;
10) fuqaroning vafot etishi bilan;
11) yuridik shaxs tugatilishi bilan.
Yuqorida ko‟rsatilgan umumiy asoslardan
tashqari majburiyatlarni
bekor qiladigan yana ba‟zi asoslar ham mavjud, ularning ayrim turlari
FKning tegishli boblarida nazarda tutilgan.
Jumladan, FKning 32-bobida
mulkni ijaraga oluvchi shartnomani istagan vaqtida bir tomonlama bekor
qila olishi mumkinligi ko‟rsatiladi.
