Toshkent davlat yuridik universiteti fuqarolik huquqi darslik I qism

68 
FKda doimiy yashash joyi iborasi bilan birgalikda, “asosan yashab 
turgan joyi” iborasi ham qo„llaniladi. Masalan, muayyan toifadagi 
fuqarolarni turmush tarzi, hayoti va faoliyati doimiy istiqomat joyi bilan 
bog„liq emas. Masalan, geologlar, dengizchilar, baliqchilar, asalarichilar 
va boshqa kasb-kor kishilari o„z hayotini ko„p qismini o„z uyidan chetda-
ekspeditsiyalarda, dengizda, tog„larda o„tkazadi. Bunday hollarda 
fuqarolik yashash joyi bo„lib uning asosan yashaydigan joyi, ya‟ni u 
nisbatan ko„proq yashaydigan joy hisoblanadi. 
Fuqarolar muayyan yashash joyiga ega bo„lishi lozim degan qoida 
uning mamlakat hududida erkin ko„chib yurish, erkin harakatlanishi, erkin 
ravishda yashash joyini tanlash xuquqini aslo istisno etmaydi. 
O„zbekiston Respublikasining har bir muomalaga layoqatli fuqarosi 
o„z xohishiga ko„ra yashash joyini tanlaydi. Yashash joyini erkin tanlash 
inson huquqlari bo„yicha xalqaro konvensiyalarda nazarda tutilgan muhim 
xususiyatlardan biri. Ushbu huquq FKning 18-moddasida huquq layoqatini 
tarkibiy qismi sifatida belgilab qo„yilgan.
Pasport rejimi to„g„risidagi qoidalarga asosan, fuqarolar yashash 
joyida ro„yxatdan o„tishlari lozim. Binobarin, muayyan yashash joyda 
fuqaro ro„yxatga olinganidan keyin, boshqacha hol isbotlanguncha, u joy 
fuqaroni doimiy yashash joyi hisoblanadi. 
Umumiy qoida bo„yicha yashash joyini erkin tanlash huquqi to„la 
muomala layoqatiga ega bo„lgan fuqarolarga tegishli bo„ladi. Shu 
munosabat bilan qisman muomala layoqatiga ega bo„lgan 14-18 yoshgacha 
bo„lganlar va FKning 31-moddasida belgilangan tartibda sud tomonidan 
muomala layoqati cheklangan fuqarolar bunday huquqqa egami degan 
savol tug„iladi. Bu savolga javob FKda mustahkamlab qo„yilgan normalar 
mazmunida aks etgan. Boshqacha aytganda, bunday fuqarolar o„z ota-
onalari, farzandlikka oluvchilari, homiylari roziligi bilangina yashash 
joyini tanlashlari mumkin. 
Ba‟zi toifadagi fuqarolarni yashash joyi qonunda belgilab qo„yilgan. 
Birinchidan, o„n to„rt yoshga to„lmagan voyaga yetmaganlarni (kichik 
yoshdagi bolalarni) yashash joyi ular ota-onalari, farzandlikka oluvchilari 
yashash joyi hisoblanadi. Agar ota-ona boshqa-boshqa joylarda yashasalar, 
u holda bola qay biri bilan birga yashasa, yashash joyi bo„lib shu joy 
hisoblanadi (FKning 21-moddasi). 
Yashash joyini erkin tanlash huquqi O„zbekiston Respublikasi 
fuqarolariga tegishlidir. Biroq mamalakatimiz hududida ulardan tashqari 
xorijiy fuqarolar, fuqaroligi bo„lmagan shaxslar ham doimiy istiqomat 
qiladilar. Ular bilan bo„lgan munosabatlarni tartibga solishda davlat o„z 

69 
immigratsiya siyosatidan kelib chiqqan holda O„zbekiston Respublikasi 
hududida g„ayriqonuniy va nazoratdan tashqari bo„lgan migratsiyani oldini 
olish va bartaraf etish maqsadlardan kelib chiqqan holda maxsus qoidalar 
belgilaydi.
Yashash joyini aniq belgilash fuqarolarning huquq va manfaatlarini 
muhofaza qilishi, fuqarolik huquqiy munosabatlar barqarorligini, davlat 
manfaatlarini ta‟minlash uchun ahamiyatga ega. 
Fuqarolik huquqiy ahamiyatga ega bo„lgan qator masalalarni hal 
etishda fuqaroni yashash joyini aniq belgilash zarurati mavjud. Masalan, 
majburiyat qayerda ijro etilishi kerak degan masalani qonun majburiyat 
fuqarolik huquqiy munosabatlari ishtirokchilari – kreditor va qarzdor 
yashash joyiga qarab hal etadi. (FKning 246-moddasi). Merosni ochilish 
joyi FKning 1117-moddasiga asosan meros qoldiruvchining oxirgi yashash 
joyi hisoblanadi. Yashash joyi protsessual qonunchilik bo„yicha muhim 
ahamiyatga ega. 

Download 2,02 Mb.