Toshkent moliya instituti huzuridagi moliya-bank xodimlarining malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash

Download 6,87 Mb. Pdf ko'rish
bet	176/191
Sana	17.12.2023
Hajmi	6,87 Mb.
	#121679

1 ... 172 173 174 175 176 177 178 179 ... 191

Bog'liq
Korporativ siyosat pdf

organ raisi)
bilan
ishga
yollash haqida
bir yil
muddatga shartnoma tuzib, har yili uni uzaytirish (qayta tuzish)
yoki
to'xtatish (bekor qilish) haqida qaror qabul qilishi mumkin. Xuddi shu
narsa Qonunda kollegial ijro etuvchi organning har bir a’zosi bilan
tuziladigan shartnomaga nisbatan ham ko‘zda tutilgan. Lekin ko‘rsatib
o‘tilgan Namunaviy nizomda bu shaxslar bilan shartnoma tuzish
muddati haqida hech narsa deyilmagan. Shu sababli ko'pgina AJlar bu
muddatni mustaqil ravishda (1 yoki 3 yoki 5 yil qilib) belgilaydilar va bu
muddat amal qiiib turgan davrda aksiyadorlar umumiy yigMlishi
(kuzatuv kengashi) boshqaruv a’zolari bilan shartnomani to‘xtatish
(bekor qilish) masalasini ko‘rib chiqmaydi. Lekin agar boshqaruv
yagona kollegial organ boMsa, u holda ravshanki, ushbu organ raisi va
a’zolarini yollash shartnomasining muddati ham bir xil boMishi kerak.
AJlar raxbarlari va mutaxassislarining 2003-yilda joriy etilgan,
yakka ijro etuvchi organ (kollegial ijro etuvchi organ raisi) bilan ishga
yollash shartnomasi bir yil muddatga tuzilishini belgilab qo'ygan tartib
haqidagi fikrlarini oMganish bu muddat yangi tayinlangan rahbaming
ishchanlik fazilatlarini xolisona baholash uchun kamlik qilishini
aniqlash imkonini berdi. Masalan, yuqori texnologik yirik AJda ushbu
muddat faqat ishlab chiqarishning xususiyati bilan batafsil tanishish
hamda uning samaradorligini oshirish yoMlari haqida bir fikrga kelish,
AJ tarkibiy boMinmalari rahbarlari va mutaxassislarining ishchanlik
fazilatlarini xolisona baholash, tashqi tashkilotlar (mahsulot yetkazib
beruvchilar, kreditorlar va boshqalar) bilan amaliy aloqalami yoMga
qo'yishning o‘zigagina shuncha vaqt kerak boMadi. Shu sababli xorijiy
mamlakatlarda yakkahol ijro etuvchi organ va kollegial ijro etuvchi
organ a’zolari, qoida tariqasida, besh yil muddatga tayinlanadi. Shu
bilan birga aksiyadorlar umumiy yigMlishi yoki direktorlar kengashiga
(kuzatuv kengashiga) qonun hujjatlarida yakka va kollegial ijro etuvchi
organlar a ’zolarining vakolatlarini to‘xtatish haqida istagan vaqtda qaror
qabul qilish huquqi beriladi. Shunday huquq mahalliy qonunda ham
nazarda tutilgan (
86
-moddaning 11-qismi). Shu sababli yakka ijro
etuvchi organ (kollegial ijro etuvchi organ raisi) bilan bir yil muddatga
shartnoma tuzib, uni har yili uzaytirish (qayta tuzish) haqida qaror qabul
qilish uchun obyektiv zaruriyat yo‘q.
AJni
rivojlantirish
va
kapitallashtirish
nuqtayi
nazaridan
qaraganda, yuqori bo‘gMn menejerlari (bosh direktorlar, boshqaruv
raislari va a’zolari) iming faoliyatidagi asosiy shaxslardir. AJ
faoliyatining muvaffaqiyati hamda uning bozor qiymati oshishi ko‘p
183

jihatdan m ana shu shaxslarning ishga munosabatiga bog‘liq boMadi.
Biroq m ulkdor manfaatiari bilan menejeming manfaatiari o'rtasidagi
obyektiv
mavjud
bo‘lgan
ziddiyatlar
yaxshi
ishlaydigan
rag'batlantiruvchi tizimni tashkil etishni qiyinlashtiradi. Menejer, qoida
tariqasida, o‘zi oladigan haqni mumkin qadar (ba’zan har qanday yo‘l
bilan) ko'paytirishga, mulkdor esa yollangan xodimlar, shu jum ladan
yuqori
bo‘g ‘in
menejerlari
xizmatiga haq
toMash
chiqimlarini
kamaytirishga harakat qiladi. Ravshankj, mulkdorlar va har qanday
darajadagi yollangan xodimlar manfaatiari o'rtasidagi bu ziddiyat xar
doim bor, lekin yuqori b o ‘g‘in boshqaruvchilari masalasida ularga
o ‘zlariga qarashli boMmagan mulkni tasarruf etish huquqi berilishi bilan
bogMiq boMgan birmuncha o'ziga xoslik mavjud.
B ozorida yuqori malakali boshqaruvchilar yetishmasligi top-
m enejerlar uchun samarali rag‘batlantirish tizimini ishlab chiqishni
m urakkablashtiradigan qo'shim cha omildir. Bu xol, o ‘z navbatida,
xorijiy m am lakatlarda ular xizmatining bahosi g ‘oyat o‘sishiga demak,
yollangan m enejerlar yordamidan foydalanadigan kompaniyalarda
boshqaruv xarajatlari oshishiga sabab boMdi.
C het ellik m utaxassislar fikricha, toManadigan haq miqdori yuqori
professional bosh direktor (boshqaruvchi) va boshqaruv a’zosida ish
joyini o ‘zgartirish istagi paydo boMmaydigan darajada belgilanishi
kerak. Shu bilan birga toManadigan haq miqdorlarini AJlar faoliyatining
pirovard natijalariga, fond bozorida jamiyat aksiyalarining kurs bo'yicha
bahosi o'zgarishiga yoki jamiyatning daromadlariga va toMangan
dividendlarga, shuningdek, bunda mazkur shaxslarning roliga qarab
belgilash tavsiya etiladi. Shu munosabat bilan AJlaming ichki
hujjatlarida toManadigan haq miqdorlarini ko'paytirish (kamaytirish).
shuningdek, haqining bir qismini yil yakunlari bo‘yicha mukofot yoki
uzoq m uddatli rag‘batlantiruvchi toMov dasturlari shaklida toMash
m um kinligini nazarda tutish tavsiya etiladi.
0 ‘zbekistonda AJlaming yakka ijro etuvchi organi va kollegial ijro
etuvchi organi a ’zolariga toManadigan haq miqdorlari qonunga muvofiq
(
86
-m oddaning 9-qismi) AJ faoliyatining samaradorligiga to‘g‘ridan-
to'gMi bogMiq boMishi kerak. Biroq AJlarga yuqori bo'gMn rahbarlari
faoliyatining samaradorligini baholash mezonlarini tanlab olish imkonini
beradigan uslubiy hujjatlar yo‘qligi tufayli bunday bogMiqlikni
ta ’m inlash qiyin boMmoqda. Ayni vaqtda, chet ellik mutaxassislaming
tavsiyalarini hamma vaqt ham mahalliy sharoitlarda qoMlash mumkin
boMavermaydi. Masalan, korxonalar aksiyalarining kurs bo‘yicha
184

bahosining o‘sish
mezoniaridan ular
fond
bozorida
kotirovka
qilinmasligi tufayli foydalanib bo‘lmaydi («Fond bozori va korporativ
boshqaruvni joriy etish» bo‘limiga qarang). AJni sof foydasi va uning
aksiyalarining daromadliligi ko'rsatkichini doimo qo'llash mumkin
boMavermaydi, chunki ko'plab past rentabelli va zarar ko'rib
ishlayotgan korxonaiar mavjud. Aftidan, bunday korxonalar rahbarlariga
toManadigan miqdori ma’lum vaqt davomida (bu vaqt aksiyadorlar
umumiy yigMlishi yoki kuzatuv kengashi tomonidai belgilanadi) ushbu

Download 6,87 Mb.

1 ... 172 173 174 175 176 177 178 179 ... 191

Download 6,87 Mb.

Pdf ko'rish