jihatdan m ana shu shaxslarning ishga munosabatiga bog‘liq boMadi.
Biroq m ulkdor manfaatiari bilan menejeming manfaatiari o'rtasidagi
obyektiv
mavjud
bo‘lgan
ziddiyatlar
yaxshi
ishlaydigan
rag'batlantiruvchi tizimni tashkil etishni qiyinlashtiradi. Menejer, qoida
tariqasida, o‘zi oladigan haqni mumkin qadar (ba’zan har qanday yo‘l
bilan) ko'paytirishga, mulkdor esa yollangan xodimlar,
shu jum ladan
yuqori
bo‘g ‘in
menejerlari
xizmatiga haq
toMash
chiqimlarini
kamaytirishga harakat qiladi. Ravshankj, mulkdorlar va har qanday
darajadagi yollangan xodimlar manfaatiari o'rtasidagi bu ziddiyat xar
doim bor, lekin yuqori b o ‘g‘in boshqaruvchilari masalasida ularga
o ‘zlariga qarashli boMmagan mulkni tasarruf etish huquqi berilishi bilan
bogMiq boMgan birmuncha o'ziga xoslik mavjud.
B ozorida yuqori malakali boshqaruvchilar yetishmasligi top-
m enejerlar uchun samarali rag‘batlantirish
tizimini ishlab chiqishni
m urakkablashtiradigan qo'shim cha omildir. Bu xol, o ‘z navbatida,
xorijiy m am lakatlarda ular xizmatining bahosi g ‘oyat o‘sishiga demak,
yollangan m enejerlar yordamidan foydalanadigan kompaniyalarda
boshqaruv xarajatlari oshishiga sabab boMdi.
C het ellik m utaxassislar fikricha, toManadigan haq miqdori yuqori
professional bosh direktor (boshqaruvchi) va boshqaruv a’zosida ish
joyini o ‘zgartirish istagi paydo boMmaydigan darajada belgilanishi
kerak. Shu bilan birga toManadigan haq miqdorlarini AJlar faoliyatining
pirovard
natijalariga, fond bozorida jamiyat aksiyalarining kurs bo'yicha
bahosi o'zgarishiga yoki jamiyatning daromadlariga va toMangan
dividendlarga, shuningdek, bunda mazkur shaxslarning roliga qarab
belgilash tavsiya etiladi. Shu munosabat bilan AJlaming ichki
hujjatlarida toManadigan haq miqdorlarini ko'paytirish (kamaytirish).
shuningdek, haqining bir qismini yil yakunlari bo‘yicha mukofot yoki
uzoq m uddatli rag‘batlantiruvchi toMov dasturlari shaklida toMash
m um kinligini nazarda tutish tavsiya etiladi.
0 ‘zbekistonda AJlaming yakka ijro etuvchi
organi va kollegial ijro
etuvchi organi a ’zolariga toManadigan haq miqdorlari qonunga muvofiq
(
86
-m oddaning 9-qismi) AJ faoliyatining samaradorligiga to‘g‘ridan-
to'gMi bogMiq boMishi kerak. Biroq AJlarga yuqori bo'gMn rahbarlari
faoliyatining samaradorligini baholash mezonlarini tanlab olish imkonini
beradigan uslubiy hujjatlar yo‘qligi tufayli bunday bogMiqlikni
ta ’m inlash qiyin boMmoqda. Ayni vaqtda, chet ellik mutaxassislaming
tavsiyalarini hamma vaqt ham mahalliy sharoitlarda qoMlash mumkin
boMavermaydi. Masalan, korxonalar aksiyalarining kurs bo‘yicha
184
bahosining o‘sish
mezoniaridan ular
fond
bozorida
kotirovka
qilinmasligi tufayli foydalanib bo‘lmaydi («Fond
bozori va korporativ
boshqaruvni joriy etish» bo‘limiga qarang). AJni sof foydasi va uning
aksiyalarining daromadliligi ko'rsatkichini doimo qo'llash mumkin
boMavermaydi, chunki ko'plab past rentabelli va zarar ko'rib
ishlayotgan korxonaiar mavjud. Aftidan, bunday korxonalar rahbarlariga
toManadigan miqdori ma’lum vaqt davomida (bu vaqt aksiyadorlar
umumiy yigMlishi yoki kuzatuv kengashi tomonidai belgilanadi)
ushbu
