9,9-jadval
Oila daromadlari va eng yuqori koloriyali tovarlarga sarflar
-
Oila a’zolarining daromad summasi (ming so’m (X)
|
Eng koloriyali tovarlar-ga sarflar (ming so’m, U)
|
Xu
|
x2
|
u2
|
54
|
8
|
432
|
2916
|
64
|
63
|
10
|
630
|
3969
|
100
|
74
|
11
|
814
|
5476
|
121
|
90
|
13
|
1170
|
8100
|
169
|
112
|
15
|
1680
|
12544
|
225
|
140
|
17
|
2380
|
19600
|
289
|
190
|
19
|
3610
|
36100
|
361
|
723
|
93
|
10716
|
88705
|
1329
|
9,9-jadvalda keltirilgan ma’lumotlar asosida omil va natijaviy belgi o’rtasida bog’liqlikning zichligini o’rganish uchun korrelyatsiya koeffitsientini hisoblaymiz:
xy x y
10716 723 93
1110.43 0.972
1142.25
Demak, oila a’zolarining daromadlari yig’indisi va eng yuqori kaloriyaga ega bo’lgan tovarlarning iste’moliga qilinadigan sarf-xarajat o’rtasidagi bog’liqlik juda ham yuqori.
Korrelyatsiya koeffitsientini korrelyatsion jadval ma’lumotlari asosida ham hisoblash mumkin. Quyidagi formula bilan:
Omil belgi bilan natijaviy belgi o’rtasidagi bog’liqlik zichligini o’rganishda korrelyatsion nisbat va korrelyatsiya indeksidan ham keng foydalanamiz.
Korrelyatsion nisbat guruhlararo dispersiyani umumiy dispersiyaga nisbatini kvadrat ildizdan chiqqan natijasiga tengdir, ya’ni
bu erda: 2 -guruhlararo dispersiya, 2 - umumiy dispersiya.
Ma’lumki, korrelyatsiya koeffitsienti faqat to’g’ri chiziqli bog’lanishlarda qo’llaniladi. Bundan tashqari uni hisoblash uchun tenglamalar tizimini echishning keragi yo’q. Shu erda savol tug’iladi-agar egri chiziqli bog’lanishlarda aloqa bog’lanish chizig’i qanday o’lchanadi? Teskari bog’lanish mavjud bo’lsa, omil belgi bilan natijaviy belgi o’rtasidagi bog’liqlik zichligini nazariy korrelyatsion nisbat yoki korrelyatsiya indeksi orqali hisoblasa bo’ladi. Korrelyatsiya indeksi quyidagi formula bilan aniqlanadi:
yoki
R , bu erda
2yx
( y y) 2
x
n
R ,
x
2 y y
( y yx )
2
n
Bu ko’rsatkich ham 0 va 1 orlig’ida bo’ladi. Agar korrelyatsiya indeksi nolga teng bo’lsa omil belgi bilan natijaviy belgi o’rtasida hech qanday bog’liqlik yo’q. Bu degani (R=0) natijaviy belgini o’rtacha darajasi tekislangan darajalarning o’rtacha
darajasiga tengdir:
Y Yx
yoki
yx 2 y 2 . Agarda korrelyatsiya indeksi birga teng
bo’lsa, omil (x) belgi bilan natijaviy (u) belgi o’rtasidagi bog’liqlik funktsional,
to’liq. Bunday hol ro’y berishi mumkin, qachonki
y yx
0 ga, ya’ni Yx
chizig’i bilan
Y chizig’i bir-biriga to’la mos kelsa. Boshqacha aytganda Y ni o’zgarish to’liq X ni o’zgarish hisobidan amalga oshsa.
Korrelyatsiya indeksining boshqa ko’rsatkichlardan yana bir farqi, u bog’lanish zichligi aloqadorlikni hamma turlari bo’yicha baholay oladi. Shu bilan birga, Y hadlarini turli tenglamalar yordamida tekkislab, biz dispersiyani miqdori bo’yicha
(qoldiq variatsiyani ta’riflovchi ko’rsatkich-
y yx
2 ) o’rganayotgan bog’lanish
chizig’ini qaysi bir tenglama eng yaxshi tekislashi haqida hukm chiqarishimiz mumkin. Esda tutish zarurki, korrelyatsion nisbat ham, korrelyatsiya indeksi ham faqat bog’lanish zichligini o’lchaydi, ular bog’lanish yo’nalishini ko’rsatmaydi.
Tekshiruvchi oldiga bir necha omillarning natijaviy belgiga ta’sirini o’rganish muammosi qo’yilsa, u paytda ko’p omilli regressiya tenglamalari echilib (masalan,
Y a0 a1 x a2 ), omillar va natijaviy belgi o’rtasidagi bog’lanish zichligi ko’p sonli korrelyatsiya koeffitsienti orqali hisoblanadi. Ko’p sonli korrelyatsiya koeffitsienti quyidagi formula bilan hisoblanadi:
Ry ( x, z ) ,
bu erda: rxy , rzy , rxz -juft korrelyatsiya koeffitsientlari.
Demak, ko’p sonli korrelyatsiya koeffitsientini aniqlash uchun dastlab juft korrelyatsiya koeffitsientlari aniqlanadi, so’ngra ko’p sonli korrelyatsiya koeffitsientini aniqlasak bo’ladi. Oxirgi koeffitsient juft korrelyatsiya koeffitsientlaridan yuqori bo’ladi hamda Y bilan X1 va X2 o’rtasidagi bog’lanishni yanada to’laroq tavsiflaydi.
O’zaro bog’liqlik (aloqa)
Balansli aloqa
Komponentli aloqa
Omilli aloqa
Funktsional bog’lanish
Korrelyatsion bog’lanish
To’g’ri aloqa
Teskari aloqa
To’g’ri chiziqli aloqa
Egri chiziqli aloqa
Ko’p belgilar aloqadorligi
Juft belgilar aloqadorligi
Bevosita aloqadorlik
Bilvosita aloqadorlik
Kuchsiz aloqa
Mo’’tadil aloqa
Kuchli aloqa
Parallel qatorlar
Korrelyatsiya
Ko’p sonli korrelyatsiya
Regressiya
Omil belgi
Natijaviy belgi
Regressiya koeffitsienti
Fexner koeffitsienti
Ranglar
Spirmen koeffitsienti
Kendel koeffitsienti
Pirson koeffitsienti
Chuprov koeffitsienti
Assotsiatsiya koeffitsienti
Kontingentsiya koeffitsienti
Konkordatsiya koeffitsienti
Korrelyatsiya koeffitsienti
Determinatsiya koeffitsienti
Korrelyatsion nisbat
Cheddok shkalalari
Korrelyatsiya indeksi, koeffitsienti
Bilimingizni sinab ko’ring
Hodisalarning o’zaro aloqadorligi haqida nimani bilasiz?
Aloqadorlikni qanday turlari mavjud? Ularni har biriga misol keltiringchi?
Ko’rsatkichlarning o’zaro bog’liqligini o’rganishda statistikani qanday metodlari qo’llaniladi?
Parallel qatorlarni solishtirish deganda nimani tushinasiz?
Talabaning daromadlari va non mahsulotlarini iste’mol qilishi bo’yicha parallel qatorni tuzib, ular o’rtasidagi bog’liqlikni o’rganing.
Qanday sharoitda bog’liqlikni mavjudligini aniqlash uchun korrelyatsion va guruhli statistik jadvallardan foydalaniladi?
Korrelyatsion jadval tuzish, to’ldirish va tahlil qilish qoidalarini tushuntirib bering?
Hodisalar o’rtasidagi bog’liqlikni o’rganishda grafik usulidn foydalansa bo’ladimi?
Balans metodining bog’liqliklarini o’rganishdga ahamiyati nimada? Qanday balanslarni bilasiz?
Korrelyatsion-regression tahlilning ahamiyati nimada va bu tahlil qanday vazifalarni hal qiladi?
To’ri va teskari chiziqli bog’lanishlarni tushintirib bering?
To’g’ri va teskari chiziqli bog’lanishlarni ifodalaydigan regressiya tenglamalarini yozing.
Tovar mahsuloti bilan moddiy xarajatlar o’rtasida qanday bog’lanish mavjud?
Mehnat unumdorligi bilan tannarx o’rtasida qanday bog’liqlik mavjud?
a, v, ….. parametrlar qiymatlarini aniqlashning qanday usullarini bilasiz?
Har bir gektar erga solingan o’g’it va yalpi hosil (sholi) bo’yicha quyidagi ma’lumotlar ma’lum
Fermerlar: 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Solingan o’g’it (t): 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 1,9 2,0
Yalpi hosil (t): 24 18 26 31 29 28 34 36 38 Fexner koeffitsientini aniqlang.
10 ta talaba fanlardan o’zlashtirish bo’yicha quyidagi o’rinlarni egalladi: 1, 10, 2, 3, 7, 9, 5, 4, 8, 6, Hulqi bo’yicha esa: 4, 1,5, 3, 9, 2, 8, 10, 6, 7.
Spirmen va Kendel koeffitsientlarini hisoblang.
Pirson va Chuprov koeffitsientlarining mohiyatini tushintirib bering?
Moliya- iqtisod faultetida talabalar soni 1150 nafar bo’lib shundan, o’g’il bolalar
450 ta, qizlar-700 ta. Qizlardan 300 tasi a’lochi, qolgani a’lochi emas. Assotsiatsiya va kontingentsiya koeffitsientlarini tuzib aniqlang.
Konkordatsiya koeffitsientini hisoblashga misol tuzib va uni o’zingiz eching.
Korrelyatsiya koeffitsientini hisoblashning qanday usularini bilib oldingiz? Formulalarini yozib bering?
Cheddok shkallarini tushintirib bering?
Zichlik koeffitsientlari qaysi oraliqda bo’ladi?
Korrelyatsiya koeffitsientidan korrelyatsion nisbat va korelyatsiya indeksi nima bilan farq qiladi?
Ko’p omilli korrelyatsiya deganda nimani tushinamiz. Birta misol keltiringchi?
|
