Leveredja ko’rsatkichlari. Ular quyidagilar bo’linadi:
Qarz majburiyatlari darajasi:
Shaxsiy kapital multiplikatori:
Foiz to’lovlarini qoplash koeffitsienti. Bu ko’rsatkich foiz va soliq to’languncha foyda summasini foiz-to’lovlariga nisbati bilan aniqlaniladi.
O’zgarmas to’lovlarni qoplash koeffitsienti. Bu ko’rsatkichni quyidagi formula bilan hisoblaymiz.
Korxona moliyaviy faoliyati va barqarorligini o’rganshda yuqorida ko’rib chiqilgan ko’rsatkichlardan tashqari yana bir qancha koeffitsientlar qo’llaniladi.
Moliyaviy barqarorlik koeffitsienti. Bu ko’rsatkich umumiy kapitalni (shaxsiy va qarzga olingan) balans passivlaridagi valyuta umumiy summasiga bo’lish bilan hisoblaniladi.
Korxonaning avtonomligi (mustaqilligi) darajasi, shaxsiy mablag’larni umumiy mablag’larga nisbati bilan o’lchanadi. Bu ko’rsatkich bilan bir qatorda korxonaning moliyaviy ozodligi ko’rsatgichi ham aniqlanadi. Moliyaviy bog’liq emasligi (ozodligi) darajasi qarzga olingan mablag’larni o’z mablag’lariga nisbati bilan hisoblanadi.
Manyovrlilik koeffitsienti. Ushbu ko’rsatkichni korxona va tashkilotning shaxsiy aylanma mablag’larini shaxsiy kapitalga bo’lish yo’li bilan aniqlaymiz.
Asosiy va shaxsiy kapitalni nisbati koeffitsienti:
Асосий капитал номоддий активлар Шахсий капитал
Qarz va shaxsiy kapital nisbati koeffitsienti. Qarzga olingan kapitalni
shaxsiy kapitalga nisbati bilan aniqlaniladi. Bu ko’rsatkichni oshishi korxonaning moliyaviy ahvoli yomonlashib borayotganligidan dalolat beradi va teskari. Bu ko’rsatkich, moliyaviy xavf-xatar koeffitsienti ham deb ataladi.
Ф
R A У
А
43000
96000
0 , 448
еки
44,8%
Mutlaq likvidlilik darajasi.
O’z aylanma mablag’lari bilan ta’minlanish koeffitsienti. Bu ko’rsatkich, o’z oborot mablag’larini aylanma aktivlarga nisbati bilan aniqlaniladi.
Doimiy aktivlar indeksi:
Айланмадан ташкари активлар Капитал ва захиралар
Korxona mol-mulkini real qiymati koeffitsienti. Bu ko’rsatkichni asosiy
mablag’lar, xom ashyo va materiallar, tugallanmagan ishlab chiqarish summasini aktivlar qiymatiga bo’lish orqali hisoblaymiz.
Yuqorida keltirilgan ko’rsatkichlarning ayrimlarini 10.8-jadval ma’lumotlari asosida hisoblaymiz.
Birinchi navbatda tez sotiladigan aktivlar summasi aniqlanadi. Ularga-pul mablag’lari, otgruzka qilingan tovarlar, debitorlik qarzlari kiradi. Bu ko’rsatkich yil boshida 3220 ming so’mni (2360+660+200) tashkil qilgan bo’lsa, yil oxirida esa- 2860 ming so’mni (2300+220+340) tashkil qildi.
Likvidli mablag’lar:
Yil boshida 2360+660+200+4440=7660 ming so’m Yil oxirida 2300+220+340+4280=7140 ming so’m.
Qoplanishi kerak bo’lgan qarz summasi: yil boshida 2180+440+660=3280 ming so’m yil oxirida 2360+500+700=3560 ming so’m
Likvidlilik koeffitsienti:
yil boshiga
K 3220 0,98 ; yil oxriga
3280
K 2860 0,80
3560
K 7660 2,34 ;
K 3280
K 7140 2,01
K 3560
Bajarilgan hisob-kitoblar shundan dalolat bermoqdaki, yil oxirida yil boshiga nisbatan aktivlar summasi 520 (7760-7140) ming so’mga kamaygan, qoplanishi kerak bo’lgan qarz esa - 280 ming so’mga (3560-3280) oshgan. Bu o’zgarishlar natijasida, likvidlilik koeffitsienti 18 punktga pasaygan.
Biz moliyaviy holat va barqarorlikni xarakaterlovchi ko’rsatkichlarni bir qismini ko’rib chiqdik xolos. Bizni fikrimizcha, aynan ko’rib chiqilgan ko’rsatkichlar respublikamiz korxona va tashkilotlarini moliyaviy holat va barqarorligini tahlil qilishda qisman bo’lsa ham qo’llaniladi.
| 