Davlat byudjeti mablag’laridan m oliyalashtiriladigan davlat dasturlarini ishlab
chiqishda mahsulot sifatini me'yoriy ta'minlash b o ’limlari nazarda tutilishi lozim.
M uvofiqlik belgisi bilan tam g’alangan mahsulot chiqaruvchi korxonalarni,
shuningdek an'anaviy texnologiya imkoniyatlaridan yuqori bo’lgan, istiqbolga
mo’ljallangan talablar standarti b o ’yicha mahsulot ishlab chiqargani uchun iqtisodiy
yordam va rag ’batlantirish davlat kafolati Qonunda ko’zdatutilgan.
"Iste'm olchilaming huquqlarini himoya qilish to ’g ’risida" qonun Oliy Majlis
tomonidan 26 aprel 1996 yilda qabul kilingan.
Qonun iste'molchining-shaxsiy iste'mol yoki foyda ko’rish bilan bog’liq
bo’lmagan, xususiy x o ’jalikda foydalanish maqsadida mol, ish yoki xizmatni sotib
oluvchi, buyurtiruvchi yoki buyurtma berishni niyat qilgan fuqaro (jismoniy shaxs)
ning manfaatlarini himoya qilishga qaratilgan.
Iste'molchi huquqlarini buzganlik uchun qonunga muvofiq xaridga chiqarish
uchun mol tayyorlovchi, ishlab chiqaruvchi, ishni bajaruvchi yoki xizmat
ko’rsatuvchi, sotuvchi javobgarlikka tortiladi.
Iste'molchi
mol
(ish, xizmatlar) to ’g ’risida,
shuningdek tayyorlovchi
(bajaruvchi, sotuvchi) to ’g ’risida ishonchli va to ’liq ma'lumot olish huquqiga ega.
Qonun tayyorlovchi (bajaruvchi, sotuvchilar) tom onidan iste'molchiga
beriladigan zarur ma'lumot hajmini belgilaydi. Bunda tayyorlovchi to ’g ’risida ham,
taklif etilgan mol (xizmatlar) to ’g ’risida ham to ’liq axborot berish ko’zda tutilgan.
Zarur axborotning y o ’qligi yoki ishonchsiz ma'lumog berganligi uchun javobgarlik
belgilangan.
O ’zbekiston Respublikasining "Iste'm olchilam ing huquqlarini him oya qilish
to ’g ’risida" qonuniga muvofiq va iste'molchilami iste'mol mollari to ’g ’risida davlat
tilida ishonchli axborot bilan ta'm inlash maqsadida O ’zbekiston Respublikasi
Vazirlar M ahkamasi 5 dekabr 2002 yildagi 427-sonli "O ’zbekiston Respublikasiga
iste'mol mollarini kiritishni takom illashtirish b o ’yicha chora-tadbirlam i amalga
oshirish to ’g ’risida" qaror qabul kilingan.
73
O ’zbekiston Respublikasi xududida erkin m uom alaga chiqariladigan, import
qilingan iste’mol mollarining alohida turlarini davlat tilida majburiy tam g ’alash
ko’zda tutilgai. Im port qilinadigan istemol mollarini tam g’alash tartibi to ’g ’risida
Nizom
tasdiqlangan.
Bu
N izom da tam g’alashga
qo’yiladigan
talablar va
importchilaming m ajburiyatlari belgilangan.
Qonunda iste'molchining sovdo-sotiq va boshqa xizm at turlari sohasida
shartnoma tuzish va sotib olinadigan mol (ish, xizm atlar) sifatini tekshirish huquqi
belgilangan. Bunda iste'm olchining shartnoma tuzish y o ’li bilan mol (ish, xizmatlar)
ni erkin sotib olish huquqi ko’zda tutilgan. Bu shartnoma b o ’yicha sotuvchi
(tayyorlovchi, bajaruvchi) iste'm olchiga uning mulki sifatida molni ma'lum m iqdorda
va zarur sifatli qilib berish majburiyatini oladi, iste'molchi esa shartnomada
kelishilgan miqdordagi pulni to ’lash majburiyatini oladi.
Qonunda iste'm olchining sotib oladigan molining sifatini, butligini, massasini
va bahosini tekshirish huquqi va bu hukuqlardan foydalanish uchun sharoitlar yaratib
berishga oid sotuvchining majburiyatlari k o ’zda tutilgan.
Qonunda iste'm olchining molning xizmat muddati yoki yaroqlilik muddati
davomida xavfsizligi kafolatlangan holda sotib olish huquqi belgilangan.
Iste'molchilaming hayoti, sog’ligi, mulkiga va a tro f m uhitga xavfli mol
chikarilgani uchun quyidagilar javobgar bo’ladi:
tayyorlovchi (bajaruvchi);
me'yoriy hujjatni tasdiqlagan idora;
muvofiqlik sertifikatini bergan idora;
-
xavfli molni chiqarishga yoki xarid qilishga ruxsat bergan sog’liqni saqlash,
tabiatni muhofaza qilish, veterinariya xizmatlari va boshqa idoralar.
Konunda, shuningdek molning butun hayotiy faoliyati davrida xavfsizligini
ta'minlash
bo’yicha tayyorlovchi
(sotuvchi)ning javobgarligi
shu jum ladan
iste'molchiga ko’rilgan zaram i to ’lashi belgilangan.
Inson xayoti, sog’ligi va mulki uchun xavfli kamchiliklari b o ’lgan mol (ish,
xizmatlar), shuningdek tayyorlovchi (bajaruvchi, sotuvchi)nin; nohuquqiy hatti-
harakati (faoliyatsizligi) tufayli k o ’rilgan moddiy ziyonlam i ma'naviy zaram i to ’liq,
hajmda to ’lash ko’zda tutilgan.
Qonunda iste'molchiga kamchiliklari bor b o ’lgan molni sotganda, bu kamchilik
tufayli k o ’rilgan zararga mulkiy javobgarlik, ma'naviy zaram i sud orqali to ’latish
tartibi belgilangan.
Qonunda belgilanganidek, davlat iste'molchilam ing xuquqlarini va mol sotib
olishda va moldan foydalanishda qonun b o ’yicha himoyalanadigan manfaatlarini
kafolatlaydi, iste'molchilaming huquqlarini davlat tomonidan himoyalanishini davlat
hokimiyati va boshqarmasining idoralari va sudlar ta'minlaydi. Bunda davlat
hokimiyati
va
boshqarmasining
idoralari
o ’zlarining
vakolatlari
doirasida
iste'molchilaming huquqlarini himoya qilish bo’yicha qonunlam ing bajarilishini
tekshiradi.
M ollar (ishlar, xizmatlar) ning xavfsizligini va sifatini tekshiruvchi davlat
boshqaruv idoralarining vakolatlari va iste'm olchilam ing huquqlarini himoya qilish
to ’g ’risidagi konunni buzganligi uchun tayyorlovchilam ing moddiy javobgarligi
ko’zda tutilgan. Moddiy javobgarlik davlat boshqarmasining vakolatli idoralari
tomonidan jarim a solishdan iborat bo’ladi.
Qonun iste'molchilaming o ’z huquqlarini him oya qilish b o ’yicha ko’ngilli
jam oat birlashmalarini tuzish huquqlarini belgilaydi.
Qonun qabul qilingan paytdan boshlab tashabbuskor guruhlar va mahalliy
hokimiyat idoralari tomonidan joylarda iste'm olchilam ing huquqlarini him oya qilish
jam iyatlari tuzila boshladi. "Iste'm olchilam ing xukuqlarini him oya qilish to ’g ’risida"
Qonunni bajarish maqsadida O ’zbekiston Respublikasi V azirlar M ahkamasi 28
noyabr 2002 yil 414-sonli "Iste'm olchilaming huquqlarini himoya qilishda
jam oatchilikning ishtirokini kengaytirish bo’yicha chora-tadbirlar to ’g ’risida" qaror
qabul qilindi. Qarorda iste'molchilam ing huquqlarini himoya qilish jam iyatlari
Federatsiyasini tuzish va iste'm olchilam ing hukuqlarini him oya kilish jam iyatlarining
tashkiliy tuzilmasi ma'qullangan. Hukumat qarori bilan iste'molchilam ing huquqlarini
himoya qilish bo’yicha M ahkam alararo kengash tashkil etilgan va uning nizomi
tasdiqlangan. M ahkamalararo kengash tarkibiga davlat boshqaruv idoralari,
75
vazirliklar, mahkamalar, respublikada iste'm olchilam ing huquqlarini himoya qilish
jam iyatlari Federatsiyasining 16 vakili kiritilgan.
M amlakatlararo kengashning asosiy vazifalari quyidagicha belgilangan:
- O ’zbekiston Respublikasining "Iste'm olchilam ing huquqlarini xim oya kilish
to ’g ’risida" Qonunini amalga oshirish bo’yicha vazirliklar, davlat qo’mitalari va
mahkamalar, respublikada iste'm olchilam ing huquqlarini him oya qilish bo’yicha
jam oat tashkilotlarining o ’zaro hamkorligini muvofiqlashtirish;
iste'm olchilaming huquqlarini himoya qilish to ’g ’risidagi qonunlam ing
qo’llanilish sam arasini tahlil qilish;
iste'm olchilaming huquqlariii him oya qilish to ’g ’risidagi qonunlam i amalga
oshirish m exanizmini yaratish va takomillashtirish bo’yicha chora-tadbirlam i tashkil
etish va ulam i bajarishda katnashish;
- iste'molchilam ing huquqlarini himoya qilish sohasida q o ’shma harakatlarni
ishlab chiqish maqsadida boshqa davlatlam ing davlat va jam oat tuzilm alari bilan
o ’zaro hamkorlik bo’yicha ishlarni tashkil- lashtirish, iste'm olchilaming huquqlarini
him oya qilish va ulam i kengaytirishga k o ’maklashish sohasida manfaatdor xalqaro
hukumat va nohukumat tashkilotlar bilan muloqatlami ta'minlash;
iste'm olchilaming huquqlarini himoya qilish masalalari bo’yicha jam oat fikrini
o ’rganishni tashkillashtirish:
iste'm olchilaming huquqlarini him oya qilish bo’yicha chora- tadbirlam ing
bajariiayotganligi to ’g ’risida Respublika aholisini omm aviy axborot vositalari orqali
xabardor qilish.
"Iste'm olchilam ing huquqlarini him oya qilish to ’g ’risida" Qonun nizomlarini
v a
hukum at
qarorlariga
muvofiq
yuklatilgan
vazifalam i
bajarish
uchun
M ahkam alararo kengashga keng huquqlar berilgan.
Iste'm olchnlam ing
huquqlarini
him oya
qilish
sohasida
jam oag
birlashm alarining harakat faoliyatlariga iqtisodiy va tashkiliy sharoitlami ta'm inlash,
kafolatlash va rag’batlantirish maqsadida Hukumat qarori bilan iste'molchilaming
huquklariii him oya kilish jam iyatlari Federatsiyasi huzurida iste'm olchilam ing
h u q u q la rin i
him oya qilish jam iyat harakatini rivojlantirishga ko’maklashish
j a m g ’a rm a si
(fondi) tuzilgai.
|
