|
U. M. Matmusayev, M. Q. Qulmetov, T. A. Ochilov, T. A. Toytrova, J. R. Muxtarov metrologiya, stand artlashBog'liq Metrologiya, standartlash va sertifikatlash asoslarim asalatarga
nisbatan
tartiblashtirishga y o ’naltirilgan ilm iy -te x n ik a v iy fao liy a t.
Me'yoriy hujjat - har xil faoliyat turlari va uning natijalariga daxldor qoidalar,
umumiy qonun-qoidalar yoki tavsiflam i o ’zida qamrab olgan hujjatdir.
Standart - k o ’pchilik manfaatdor tomonlar kelishuvi asosida ishlab chiqilgan
va ma'lum sohalarda eng maqbul darajali tartiblashtirishga y o ’naltirilgan va
faoliyatining har xil turlariga yoki natijalariga tegishli b o’lgan umumiy na takror
q o ’llash uchun qoidalar, um um iy qonun-qoidalar, tavsiflar, talablar v a usullar
belgilangan va tan olingan idora tomonidan tasdiqlangan hujjat.
Har bir yaratilgan standartlar fan, texnika va tajribalam ing umumlashtirilgan
natijalariga asoslanishi va jam iyat uchun yuqori darajadagi foydaga erishishga
y o ’naltirilgan bo’lishi kerak.
O ’zbekiston Davlat
standarti (O ’zDst )-standartlashtirish b o ’yicha davlat
idorasi yoki boshqa tegishli huquqga ega bo’lgan respublika idorasi «O ’zstandart»
agentligi tom onidan tasdiqlangan standart.
Texnikaviy shartlar -buyurtmachi bilan kelishilgan holda ishlab chiqaruvchi
tomonidan yoki buyurtmachi va ishlab chiqaruvchi bilan birgalikda yoki buyurtmachi
bilan tasdiqlangan aniq m ahsulotga (xizmatga) bo’lgan texnikaviy talablarini
belgilovchi me'yoriy hujjat.
M ahsulotga texnikaviy hujjatlar to ’plami ishlab chiqilayotganda texnikaviy
shartlar shu to ’plamning ajralmas qismi hisoblanadi.
Korxona standarti (KSt)- mahsulotga, xizm atga yoki jarayonga korxonaning
tashabbusi bilan ishlab chiqilgan va uning tom onidan tasdiqlangan standartdir.
Standartlar majmui - o ’zaro bog’langan standartlashtirish ob'ektlariga
kelishilgan talablam i belgilovchi va ma'lum ilmiy-texnikaviy yoki ijtimoiy iqtisodiy
muammolarni echimini me'yoriy hujjatlar bilan ta'm inlashga umumiy maqsad bilan
birlashgan va o ’zaro bog’langan standartlar to ’plami.
85
Xalqaro standart - standartlashtirish bilan shug’ullanadigan xalqaro tashkilot
tom onidan qabul qilingan va iste'm olchilaming keng doirasiga yaroqli bo’lgan
standart.
Mintaqaviy standart - standartlashtirish bilan
shug’ullanadigan mintaqaviy
tashkilot qabul qilgan va iste'molchilam ing keng doirasiga yaroqli bo’lgan standart.
Milliy standart - standartlashtirish bilan shug’ullanuvchi milliy idora
tomonidan qabul qilingan na iste'm olchilam ing keng doirasiga yaroqli b o ’lgan
standart.
Xalqaro, mintaqaviy yoki chet mamlakatning milliy standard to ’g ’ridan-to’g ’ri
qo’llanilishi O ’zDSt 1.7-1998 O ’zbekiston standartlashtirish davlat tizimi. Xalqaro,
mintaqaviy, davlatlararo standardarini va boshqa davlatlam ing milliy standartlarini,
me'yoriy hujjatlarini qo’llash tartibi standartiga binoan am alga oshiriladi.
U yg’unlashtirilgan standartlar - mahsulot, jarayon va xizm atlam ing o ’zaro
almashinuvchanligi va taqdim etilgan axborotni yoki sinash natijalarini o ’zaro tan
olishni ta'm inlaydigan standartlashtirish bilan shug’ullanuvchi turli idoralar bilan
birgalikda qabul qilingan va bir xil ob'ektlarga tegishli b o ’lgan standartlar.
Birxiilashtirilgan standartlar - mazmunan o ’xshash, ammo taqdim etilish shakli
jihatidan boshqacha uyg’unlashgan standartlardir.
Birxillashtirish - muayyan ehtiyojni qondirish uchun zarur bo’lgan eng maqbul
o ’lcham lar sonini yoki mahsulot, jarayon va xizmat turlarini tanlash.
Standartlashtirish ob'ekti - standartlashtiriladigan narsa (mahsulot jarayon,
xizmat).
Standartlashtirish sohasi - o ’zaro bog’langan standartlashtirish ob'ektlari
majmuidir.
X avfsizlik - zarar etkazishi mumkin bo’lgan nojo’ya xavf-xatam ing
y o ’qligidir.
Atrof-muhitni muhofaza qilish - atrof-muhitni mahsulotlar, jarayonlar va
xizm atlam ing noqulay ta'siridan himoya qilish demakdir.
M ahsulotni him oya qilish — mahsulotdan foydalanish, transportda tashish va
saqlash vaqtida uni iqlim yoki boshqa noqulay sharoitlar ta'sir qilishidan saqlashdir.
86
Moslashuvchanlik - mahsulotlar, jarayonlar yoki xizm atlaming o ’zaro
lo m a q b u l
ta'sir ko’rsatmaydigan tarzda birgalikda, topshiriqdagi sharoitlarda
belgilangan talablami bajarish uchun foydalanishga yaroqliligi demakdir.
|
| |
