N azorat savollari v a topsh iriq lari

boshqarish, me'yoriy-texnik hujjat, o ’lchash asboblari, iste'molchi, m ahsulotning 
kafolatli ta'mirlanishi, tadbir, optimal oraliq.
3.4-§. M a h su io t sifa tin i bosh q arish uslu b lari
M ahsulot sifatini boshqarish ishlari boshqarish ob'ektlariga bog’liqsiz ravishda 
b o ’lib, mahsulot sifat k o ’rsatkichlari va turli omillarga bog’liq bo’ladi. B oshqaruv 
vazifalarini qayta ishlash boshqaruv dasturida berilgan boshqarish jarayonining 
haqiqiy holati haqidagi ma'lumotlam i solishtirish asosida amalga oshiriladi.
B oshqaruv ob'ektlarining ta'siri boshqaruv jarayonining haqiqiy holatini 
saqlashga yoki bu holatni tuzatishga qaratilgan bo’lishi lozim. M ahsulot sifatini 
boshqarish tizim i-boshqaruv idoralarini va boshqaruv ob'ektlarining jam i mahsulot 
sifatini boshqarish davrida material-texnik va ma'lumotli vositalar yordam ida o ’zaro 
ta'sirda b o ’ladi. U mahsulot sifatini boshqarish maqsadini ta'minlash bo’yicha o ’zaro 
bog’liqlikdagi bo’lgan korxonalar, tashkilotlar, iqtisodiy va sotsial tadbirlam i ko’rib 
chiqadi. Boshqarish maqsadi talab etilayotgan mahsulot sifat darajasi deyiladi.
M ahsulot sifatini boshqarish tizim i jam oa, texnik qurilmalar, material vositalari 
v a m a'lumotlar oqimini o ’z ichiga qamrab oladi. M ahsulot sifatini boshqarish 
umumiy b o ’lgan barcha turdagi funktsiyalar uchun quyidagi boshqaruv davridagi 
namunaviy elem entlami o ’ziga q o ’shadi: oldindan aytib berish yoki rejalashtirish; 
ishni tashkil etish; o ’zaro m uvofiqlashtirish va tartibga keltirish; aktivlashtirish va 
rag ’batlantirish; nazorat, hisob va tahlil.
M ahsulot sifatini boshqarish tizim ida boshqarish jarayonlari umumiy holatda 
ikki guruhga bo’linadi:
1) ishlab chiqarish tizim ini yuqori darajaga k o ’tarish, ya'ni m ahsulotlam i 
yuqori texnologik jarayonga va sifatga egaligini yaratishni ta'minlash;
2) mustahkam holatidagi ishlab chiqarish tizim iga yordam berish va 
rejalashtirilgan sifat darajasidagi mahsulotni ishlab chiqarishda o ’zlashtirishni 
ta'minlash.
M ahsulot sifatini boshqarish jarayoni umumiy boshqarish nazariyasiga 
bog’liqlik holda quyidagi jarayonlardan iborat bo’ladi:
210

- boshqarish dasturini yaratish, mahsulot sifatini oshirishni rejalashtirish;
- mahsulot sifatiga ta'sir etuvchi turli ob'ektlar holati haqidagi ma'lumotni olish 
va tahlil etish;
- sifatni boshqarish va ob'ektga ta'sirini tayyorlash bo’yicha chora-tadbirlar 
qabul qilish;
- boshqaruv ta'siriga uzatish;
- ob'yekt sifatida o ’zgatirish haqidagi ma'lumotlami olish va tahlil etish.
M ahsulot sifatini boshqarishda turli m anbalardan iborat bo’lmish boshqaruv
idoralaridan ma'lumotlar muntazam olib boriladi. Bu m a'lumotlarda mahsulotning 
ishlatilishi va iste'mol talablari keltiriladi. Bu m a'lumotlar ilm iy-tadqiqot va 
loyihalash-konstruktorlik ishlari, ishlab chiqarish hajmi va mahsulot sifat darajasini 
rejalashtirish va oldindan aytib berish uchun asosiy hisoblanadi.
Mahsulotni tayyorlash uchun aynan mahsulot sifatini xarakterlaydigan, ulami 
ishlab chiqarish uslublari, ishlatilishi va tiklanishi uchun ma'lumotlar kerak b o ’ladi. 
Mahsulotlar tayyorlovchi korxona sifatni boshqarish b o ’yicha tezkor ishlar uchun 
tayyorlanish sifati, y ig ’m a qismlari va detallari, texnologik jarayonlar aniqligi, 
nuqsonlaming kelib chiqish sabablari va boshqa ko’rsatkichlar haqida ma'lumotlarga 
to ’liq ega b o ’lishi lozim.
Boshqaruv idoralari boshqarish ta'sirlariga bog’liqlikda xulosa chiqaradi. Bu 
ta'sirlar mahsulotning yakuniy sifatiga ta'sir etuvchi barcha turdagi jarayon va 
ob'ektlarga ta'lluqlidir.
Hozirgi paytda yirik sanoat korxonalari avtom atlashtirilgan sifatni boshqarish 
tizimiga ega bo’lib, EHM yordam ida mahsulot sifati haqidagi, m e'yoriy-texnik 
hujjatlami hisobga olish, tayyorlanayotgan buyumlardagi nuqsonlami tahlil etish kabi 
ma'lumotlami tahlil etib boradi.
Maqsadli 
boshqarish-bu 
boshqarishga professional yondoshish 
b o ’lib, 
quyidagicha belgilash mumkin:
- nima qilingan bo’lishi lozim;
- nim a uchun qilinishi lozim;
- qachon qilinishi kerak;
211

- qayerda qilinishi kerak;
- klm qilishi kerak;
- qanday qilinishi kerak (dastum i yaratish).
M ahsulot sifatini oshirish muam m osiga kompleks yondoshishda maxsulot 
sifatiga ta'sir etuvchi omillar va sharoitlarni o ’rganish kerak bo’ladi. Hayotiy 
davm ing turli bosqichlarida mahsulot sifatiga ta'sir etuvchi om illar texnik, tashkiliy, 
iqtisodiy va sotsialga b o ’linadi.
Texnik om illarga asbob uskunalam ing holati, nazorat vositalari va asboblari, 
texnik 
hujjatlari, 
material 
va xomaki 
mahsulotlam ing 
boshlang’ich 
sifat 
ko’rsatkichlari kiradi.
Tashkiliy om illarga ishning bir maromdagi, texnik xizm at bo’limi va 
uskunalami sozlash, m ateriallar bilan ta'minlash, asboblar, texnik hujjatlar va nazorat 
vositalari, ishlab chiqarish m adaniyati, ishning ilmiy jihatdan tashkil etish, ishda 
iste'mol va dam olishni tashkil etish.
Iqtisodiy om illarga ish haqining miqdori, sifat darajasi, nuqsondan qochish, 
tannarxi, mahsulot narxi kiradi.
Sotsiologik omillarga esa tanlash, kadrlami to ’g ’ri tanlash va joylashtirish, 
ishchi va xizm atchilam ing malakasini oshirish ishlarini tashkil etish, ilmiy-texnik 
ijod, yaratuvchanlik, m aishiy-xizm at sharoitlari, ishchi guruhiga o ’zaro munosabatda 
bo ’lish va hokazolar kiradi.
M ahsulot sifatini boshqarish jarayonida texnik, tashkiliy, iqtisodiy, sotsial va 
ideologik tadbirlam i yaratish va bajarish kerak.
M ahsulot sifatini boshqarishda oldingi boshqarish uslublari ishlatiladi: 
iqtisodiy, administrativ, sotsial-psixologik v a ideologik.
Boshqarish 
uslubida 
boshqaruv 
idoralari 
yordam ida 
mahsulot 
sifat 
ko ’rsatkichlariga ta'sir etuvchi omillar keltiriladi.

Download 8,02 Mb.