• Element proton raqami elementlarnin g soni Umumiy elektr zaryadi
  • kovalent aloqalar
  • U. U. Iskandarov, O. S. Rayimdjanova, M. A. Akbarova, S. J. Yo‘lchiboyeva




    Download 2,84 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet9/61
    Sana04.12.2023
    Hajmi2,84 Mb.
    #110820
    1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   61
    Bog'liq
    elektronika

    1.3. Kovalent aloqalar. 
    Kovalent aloqalar - bu elektronlar juftligini taqsimlash orqali molekulalarni hosil 
    qiluvchi atomlar orasidagi bog'lanishning bir turi. ... Kovalent aloqalar boshqa kuchli 
    bog'lanishlardan (ionli bog'lanishlardan) farqli o'laroq, odatda metall bo'lmagan atomlarda va 
    elektronlar uchun o'xshashliklarga ega bo'lganlarda (o'xshash elektronegativliklarda) 
    uchraydi, bu esa kovalent bog'lanishlarni kuchsiz qiladi va sindirish uchun kam energiya talab 
    qiladi. Ion aloqasi elektronni yo'qotgan elementning atomlari asiliy gazga o'xshashligi va 
    elektronlarni olijanob gazga o'xshatadigan boshqa element qanday birlashtirilishini 
    tushuntiradi. 
    Ammo elektronni olish kerak bo'lgan bir yoki bir nechta kimyoviy elementlarning 
    atomlari o'rtasidagi birlikni qanday tushuntirish mumkin? 
    H moddalarning holatlarini ko'rib chiqaylik
    2
    , O
    2
    , N
    2
    , Cl
    2
    va H
    2
    O. Ushbu elementlarni biz 
    davriy jadvalda qidiramiz: 
    1.3.1-jadval 
    Element 
    proton raqami 
    elementlarnin
    g soni 
    Umumiy 
    elektr zaryadi 
    Vodorod (H)



    Azot (N)





    Kislorod (O)



    Xlor (Cl)
    17 
    17 

    Ushbu atomlardagi elektronlar sonini oldingi sahifadagi jadvalda keltirilgan asil gazlar 
    bilan taqqoslang. Geliyga o'xshash bo'lishi uchun vodorodga yana bitta elektron kerak. 
    Neonga o'xshash bo'lish uchun azotga 3 elektron va kislorodga ehtiyoj 2 va xlorga 1 elektron 
    kerak, bu olijanob argon gaziga teng miqdordagi elektronni olish uchun kerak. 
    Kimyogarlar H kabi moddalarda buni taklif qilishdi
    2
    , O
    2
    , N
    2
    , Cl
    2
    va H
    2
    O, atomlar bir-
    biriga tutashdir, chunki ularning elektroferalari bir necha elektronlarni o'zaro taqsimlashadi - 
    bu ularning gazga o'xshash elektroferaga ega bo'lishiga kifoya qiladi. Quyidagi 
    vakolatxonalarda qora nuqta bu moddalarni shakllantirishda atomlar o'zaro taqsimlangan 
    elektronlarni anglatadi. 
    Ishtirok etgan atomlarning hech biri ionga aylanmagan, ya'ni ularning hech biri elektron 
    yo'qotmagan yoki olmagan. 
    Bo'lishish tufayli, har kimning elektroferasida ularni olijanob gazlarga o'xshatadigan 
    elektronlar miqdori mavjud. 
    Atomlar elektronlarni o'zaro almashish orqali birlashganda, ular orasida kovalent aloqa 
    o'rnatiladi, deymiz. Birlashgan atomlar guruhlari kovalent aloqalar Ularga molekulalar 
    deyiladi.
    1.3.1-rasm. Guruhlari kovalent aloqalar


     kovalent boglanish - kimyoviy bog'lanish bu almashishni o'z ichiga oladi elektron 
    juftlari o'rtasida atomlar. Ushbu elektron juftlari sifatida tanilgan umumiy juftliklar yoki 
    bog'lovchi juftliklarva atomlar birgalikda, ular jozibali va itaruvchi kuchlarning barqaror 
    muvozanati elektronlar, kovalent boglanish sifatida tanilgan.[1] Ko'pchilik uchun 
    molekulalar, elektronlarning almashinuvi har bir atomga barqaror elektron konfiguratsiyaga 
    mos keladigan to'liq tashqi qobiq ekvivalentiga erishishga imkon beradi. Organik kimyoda 
    kovalent bog'lanishlarga qaraganda ancha keng tarqalgan ionli bog'lanishlar. 
    1.3.2-rasm. H hosil qiluvchi kovalent bog'lanish 2 (o'ngda) qaerda ikkita vodorod 
    atomlari 
    Kovalent bog'lanish ko'plab o'zaro ta'sirlarni o'z ichiga oladi b-bog'lash, b-bog'lash, 
    metalldan metallga biriktirish, agostik o'zaro ta'sirlar, egilgan obligatsiyalar, uch markazli 
    ikki elektronli bog'lanishlar va uch markazli to'rt elektronli bog'lanishlar. Atama kovalent 
    boglanish 1939 yildan boshlab. Prefiks birgalikda degani birgalikda, harakatga bog'langan, 
    kamroq darajada sherik bo'lgan, va boshqalar.; Shunday qilib, "kovalent bog'liqlik", 
    mohiyatan, atomlarning birgalikda bo'lishini anglatadi "valentlikkabi muhokama qilinadi 
    valentlik aloqalari nazariyasi. 
    Molekulada H2, vodorod atomlari kovalent bog'lanish orqali ikkita elektronni bo'lishadi. 
    Kovalentlik o'xshash atomlar orasida eng katta hisoblanadi elektr energiyasi. Shunday qilib, 
    kovalent boglanish ikki atomning bir xil elementlardan iborat bo lishini talab etmaydi, faqat 
    ular taqqoslanadigan elektr manfiylikka ega bo ladi. Elektronlarning ikkitadan ortiq 
    atomlarda bo'lishiga olib keladigan kovalent bog'lanish deyiladi delokalizatsiya qilingan. 



    Download 2,84 Mb.
    1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   61




    Download 2,84 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    U. U. Iskandarov, O. S. Rayimdjanova, M. A. Akbarova, S. J. Yo‘lchiboyeva

    Download 2,84 Mb.
    Pdf ko'rish