28
2.3.Yer axborot tizimlari va ulardan yer tuzish ishlarini o’tkazishda
foydalanish
Nazariy jihatdan YATlar GATlarning
tarkibiy qismi hisoblanadi, lekin
o‟ziga xos ma‟lumotlarning katta oqimini hisobga olib, ularni mustaqil tizimlarga
ajratish tavsiya qilinadi. SHu bilan bir qatorda yer
axborot tizimlari GATlardan
quyidagicha farqlanadi:
- yer axborot tizimlari (YAT) birinchi navbatda yer resurslari va yer bilan
ajralmas bog‟langan ko‟chmas mulk obyektlari to‟g‟risidagi ma‟lumotlarni o‟z
ichiga oladi;
- YATlardagi yer uchastkalari to‟g‟risidagi ma‟lumotlar o‟lchashlar
aniqligiga, ma‟lumotlarni kiritish va chiqarishga yuqori talablar qo‟yadi. Bu
yerlarni hududga geodezik bog‟lash va ularni planlarda (xaritalarda)
tasvirlash
uchun zarur. Boshqacha aytganda, YATlari
GATlarga nisbatan aniqroq
hisoblanadi;
- YATning umumiy tarkibiga maxsus hisoblash majmuasi,
mustaqil ichki
tizim sifatida quyidagi bloklar kiradi: avtomatlashgan xaritalash;
avtomatlashgan
loyihalash; ma‟lumotlar bazasini boshqarish. Ular raqamli fotogrammetriya va
xaritalash vositalaridan foydalangan holda turli xil miqyosdagi
karta va planlarni
yaratish bilan birga, turli xil geodezik xarakatlarni (maydonlarni
hisoblash,
masofalarni o‟lchash, koordinatalarni aniqlash va boshq.) talab etilayotgan
aniqlikda
bajarish imkonini beradi;
- YATlarining asosiy vazifasi yer to‟g‟risidagi ma‟lumotlarni tahlil qilish va
hisobga olish asosida yer resurslarini boshqarishni ta‟minlash hisoblanadi.
Ma‟lumki, YAT faoliyatining asosi sifatida kadastr tasvirga olishlari
(yerlarni inventarizatsiyalash) qabul qilingan. Ular hududning skletini (masalan,
yer egaligi chegaralari shaklida) va turli xil ma‟lumotlar qatlamlarini (masalan, yer
turlari tarkibi, joyning relyefi, gidrografiyasi va boshq. bo‟yicha) yaratish imkonini
beradi, bu esa yerlardan samarali foydalanish va ularni muhofaza qilish bo‟yicha
turli xil qarorlarni qabul qilish imkoniyatini yaratadi.
Bunda kadastr tasvirlarga
29
olishlari (yerlarni inventarizatsiyalash), ma‟lumotlar qatlamlari tarkibiga
kiritiladigan barcha keyingi ma‟lumotlarni to‟g‟ri bog‟lashni ta‟minlaydi.
