103
ma‘lumot qo‗shish yoki yaxshilash uchun o‗zlarining rasmlarini yaratishlari
mumkin bo‗lgan ilovalar (creative apps) [70].
El-Tawab va boshqalar o‗z izlanishlarida oliy ta‘lim
muassasalarida mobil
ilovalardan foydalanib loyihaga asoslangan o‗qitish metodikasini amalga
oshirishga e‘tibor qaratganlar [23].
Nafaqat ―Web dastrulash‖ fanini, balki har qanday fanni o‗qitishda ta‘limiy
mobil ilovalardan foydalanishning samarali metodikasini shakllantirish
uchun
o‗quv jarayoniga eng yangi texnologiyalarni joriy etishning texnik, ijtimoiy,
psixologik va madaniy asoslarini tushunish zarur.
Bugungi kunda texnologik
taraqqiyotning jadal rivojlanishi mobil o‗qitish tendentsiyalarini ko‗rib chiqishni
taqozo etadi [78].
Ta‘limiy mobil ilovalarni o‗qitish jarayoniga tadbiq etish bilan bog‗liq ikkita
asosiy muammoni kuzatishimiz mumkin. Birinchisi – ta‘lim jarayoni
ishtirokchilarining texnik qurilma jihatidan ta`minlanganligi masalasi bo‗lsa,
ikkinchisi – ta‘limiy mobil ilovalardan foydalanish bo‗yicha ko‗nikmalarning
shakllanganligi darajasidir.
Dissertatsiya ishini bajarish doirasida olib borilgan tadqiqotlar davomida
birinchi muammoning yechimi sifatida ko‗rilgan texnologiyalar orasida BYOD
eng afzali sifatida qaraladi.
BYOD - Bring Your Own Device sо‗zining qisqartmasi bо‗lib,
uning
tа‘limdagi mа‘nosi shundan iboratki, о‗qituvchilar va tа‘lim muassasasi
mа‘muriyаti о‗quvchilаrga shаxsiy qurilmаlarni tаqiqlamаydi, bаlki о‗quvchilаrga
noutbuklar, planshetlar va smartfonlarni muassasaga olib kelishgа imkon beradi va
har tomonlаmа rаg‗bаtlantirаdi [53; 44-49 betlar]. BYOD zamonaviy ta‘lim oldida
turgan ikkita juda muhim muammoni bir martalik hal etishdir.Birinchidan, har bir
talabani o‗z mobil qurilmasi bilan ta`minlash muammosi. BYOD yondashuvida
mobil qurilma maktabning emas, balki oilaning mulki va tashvishidir [54].
Tabiiyki, maktab eng mos modellarni tavsiya qilishi, ota-onalarga asbob-uskunalar
yetkazib beruvchilar bilan muzokaralar
olib borishga yordam berishi, kam
ta`minlangan oilalar uchun moliyaviy qo‗llab-quvvatlash dasturini yaratishi
104
mumkin, ammo qurilma oilaning mulkidir – yagona tamoyili saqlanib qoladi [90].
Ikkinchidan, bu tobora o‗tkir muammo: ―Ta‘lim muassasasida o‗quvchilarning
mobil telefonlari bilan nima qilish kerak?‖ degan savolga javob beradi. Bugungi
kunda ommaviy amaliyotdan kelib chiqib - nafaqat mamlakatimizda, balki chet
elda ham ta‘lim tizimi rahbariyati mobil qurilmalardan dars vaqtida foydalanishni
cheklash to‗g‗risida bosh qotirmoqda. Ammo cheklovlar uzoqqa bormasligi aniq.
Oxirgi ijtimoiy so‗rovlarga ko‗ra, o‗smirlarning 60 foizi o‗qituvchilari
taqiqlaganiga qaramay, dars vaqtida mobil telefonlaridan sms jo‗natish uchun
foydalanishini tan olishgan. BYOD - bu ularni ―qonuniylashtirish‖ va ularni dars
jarayoniga xalaqit beruvchi dushmandan ittifoqchiga aylantirishning yo‗lidir [98].
BYOD bilan bog‗liq bо‗lgan eng kо‗p kо‗rsatilgan foyda talabalarning
faolligi darajasini oshirishdir. Shaxsiy qurilmadan foydalanish о‗rganishni yanada
shaxsiylashtirilgan va talabaga yo‗naltirilgan qiladi va natijada ta‘lim muhiti
talabaning shaxsiy dunyosi bilan yaxshi bog‗lanadi [42].
Ta‘limiy mobil ilovalardan foydalanish ko‗nikmalarining shakllanganligi darajasi
bilan bog‗liq ikkinchi muammoni hal qilishda bir
nechta usullarga tayanish
mumkin. Jumladan:
1. Foydalaniladigan
ta‘limiy
mobil
ilovaning
―Foydalanuvchi
yo‗riqnomasi‖dan foydalanish;
2. Fan o‗qituvchisi tomonidan mobil ilovadan foydalanish bo‗yicha
qo‗shimcha tushuntirishlar olib borish;
3. Mobil ilovadan foydalanish bo‗yicha video yo‗riqnoma ishlab chiqish;
4. Mobil ilova imkoniyatlarini kichik guruhlarda muhokama qilish;
5. Mobil ilovadan mustaqil foydalanish va uning imkoniyatlarini intuitiv
o‗zlashtirish bo‗yicha foydalanuvchi layoqatiga tayanish.
OTM bakalavriat ta‘lim yo‗nalishlarida o‗qitiladigan ―Web dasturlash
asoslari‖ fanining ma‘ruza mashg‗ulotlari OTDTS asosida ishlab chiqilgan ishchi
o‗quv dasturlarida ajratilgan soatlarning 25 foizini tashkil etadi. О‗quv jarayonini
samarali tashkil etish uchun mа‘ruza mashg‗ulotlarida interaktiv ta‘lim
texnologiyаlаridan foydаlаnish maqsаdga muvofiq hаmda mаshg‗ulotni о‗ziga
105
xos va qiziqаrli bo‗lishiga imkon beradigan аniq usul va uslublаr qо‗llаnilishi
lozim [77]. EduMobileApp ta‘limiy mobil ilovasidan foydalanib, Selfbrender
modeli asosida intefaol ma‘ruza mashg‗ulotlarini tashkil etish ijobiy natija beradi.
Chunki ushbu model talabalarga qo‗shimcha kurslarni
tanlash imkonini berishi
bilan birga, mavzuni chuqurroq o'rganishga yordam beradigan veb-seminarlar,
maqolalar yoki video darsliklar ko'rinishidagi qo'shimcha tarkibni ham taqdim
etishga asoslanadi. Talabalarda qiziquvchanlik va o'sishni rag'batlantirish uchun
turli xil kontent manbalarini bitta tizim ostida birlashtiradi. Jumladan mobil
ilovaning ―Nazariya‖ bo‗limi (8-ilova, 6,7,8-rasmlarga qarang) orqali ma‘ruzalar
matnini interactive lecture yoki public prezentation metodidan foydalanib taqdim
etish mumkin. Shu bilan birga mavzuga oid qoshimcha
materiallarni ilovaning
―Resurslar‖ bo‗limidan (8-ilova, 17(c)-rasmga qarang) topish mumkin.
Mobil doska (8-ilova, 21-rasmga qarang) komponenti orqali o‗qituvchi
o‗zining tushuntirish ishlarini olib borish jarayonida talabalarning bevosita
ishtirok etish imkoniyati yaratilgan.
Quyida interfaol texnologiyalar asosida tashkil etilgan ma‘ruza
mashg‗ulotining ishlanmasini ko‗rib chiqamiz.
2.5-jadval
