|
III - BAP. ÓLSHEWLER ANIQSIZLIǴI TÚRLERI HÁM STАNDАRT ANIQSIZLIQTI MUǴDARLIQ BAHALAW TÁRTIBI
|
| bet | 28/83 | | Sana | 23.01.2024 | | Hajmi | 5,5 Mb. | | #144225 |
Bog'liq Anıq emes ólshewlerIII - BAP. ÓLSHEWLER ANIQSIZLIǴI TÚRLERI HÁM STАNDАRT ANIQSIZLIQTI MUǴDARLIQ BAHALAW TÁRTIBI
3.1. Ólshewler anıqsızlıǵınıń túrleri hám anıqlaması
“Teoriyalıq metrologiya menen baylanıslı mulohazalarimizni
ózgartirmasdan bul «shet el tilni» úyreniwimiz kerek.
Sebebi dunya hamjamiyatiga integratsiyalash
procesinde biz neni sotib olyapmiz yakı
sotayapmiz hám ólshew, sınaw sondayaq
sertifikatlash nátiyjeleriniń qanday
bahalaw hám óz-ara tan alıwdı biliwimiz zárúr”
L.K. Isaev
Metrologiya boyınsha xalıq aralıq sózlikte (VIM 3) ólshewler anıqsızlıǵı boyınsha bazalıq túsınkler hám olardıń tariypleri berilip, mazmunı standartlastırılǵan. Usı xalıq aralıq hújjette tómendegi tiykarǵı túsınkler keltirilgen:
ólshewler anıqsızlıǵı ̶ paydalanǵan informatsiya tiykarında ólshenip atırǵan shamaǵa tiyisli bolǵan shama mánislerin shashılıwın xarakterleytuǵın terisemes parametr;
А-tip boyınsha ólshewler anıqsızlıǵın bahalaw ̶ belgili ólshew shárayıtlarında alınatuǵın shamanıń ólshengen mánislerin statistik analiz qılıw jolı menen ólshewler anıqsızlıǵın payda qılıwshılardı bahalaw;
B-tip boyınsha ólshewler anıqsızlıǵın bahalaw ̶ А tip boyınsha ólshewler anıqsızlıǵın bahalawdan parq etetuǵın usullar menen ólshewler anıqsızlıǵın payda qılıwshılar bahalaw;
ólshewlerdiń standart anıqsızlıǵı ̶ standart shetlesiw formasında ańlatılǵan ólshewler anıqsızlıǵı;
ólshewlerdiń Jıyındı standart anıqsızlıǵı ̶ ólshew modelindegi kiriw shamaları menen baylanıslı bolǵan, ólshewlerdiń jeke standart anıqsızlıǵı aqıbetinden alınatuǵın ólshewlerdiń standart anıqsızlıǵı;
ólshewlerdiń salıstırma standart anıqsızlıǵı ̶ absalyut bahaǵa (shamanıń ólshengen mánisi) boʼlingan ólshewlerdiń standart anıqsızlıǵı;
anıqsızlıq byudjeti ̶ anıqsızlıq, onı esaplaw hám olardıń Jıyındısınan payda bolǵan ólshewler anıqsızlıǵı haqqında esabat;
ólshewlerdiń keńeytirilgen anıqsızlıǵı ̶ Jıyındı standart anıqsızlıqtı birden úlken bolǵan koeffitsientke kóbeytpesi;
Túsindirme: koeffitsient ólshew modelindegi shıǵıw shamasınıń itimallıǵınıń bólistiriw nızamına hám qamtıp alıwdıń tańlanǵan itimallıǵı baylanıslı. Usı táriypdegi “koeffitsient” túsıngi “qamtıp alıw koeffitsienti” ne tiyisli esaplanadı. Keńeytirilgen anıqsızlıq sondayaq “tolıq anıqsızlıq” (“overall uncertainty”) dep da ataladı.
qamtıp alıw intervalı ̶ berilgen itimallıqda ólshenip atırǵan shámalardı shın mánisleri kompleksinen ibárát bolǵan informatsiyalarǵa tiykarlanǵan interval;
Túsindirme: ISO/IEC Guide 98-3:2008 xalıq aralıq standartında ornatılǵan qaǵıydalarǵa tiykarlanıp, qamtıp alıw interval orayı shamanıń ólshengen mánisi menen mas keliwi májbúriy talap bolmastan, qamtıp alıw intervalın ólshewlerdiń keńeytirilgen anıqsızlıǵınan shıǵarıp alıw múmkin. Usı menen birge, ólshew nátiyjeleriniń statistik qayta islew boyınsha “isenimli interval” hám “qamtıp alıw intervalı” túsınkleri mazmun jaǵınan túrli túsinikler esaplanadı.
qamtıp alıw itimallıǵı ̶ ólshenip atırǵan shamalardıń shın mánisleri toplamı kórsetilgen qamtıp alıw intervalında jaylasıw itimallıǵı.
Usı táriyp Ólshewlerde anıqsızlıqtı ańlatıw boyınsha qollanba (GUM) da ańlatılǵan anıqsızlıq konsetsiyasına tiyisli bolıp, usı xalıq aralıq hújjette “qamtıp alıw itimallıǵı” túsıngi ornında “isenim dárejesi” túsıngi qollanıladı.
Ólshewler anıqsızlıǵı túrleri 3.1.1 – súwrette kórsetilgen.
|
| |
