|
Tikkeley bolmaǵan ólshewdi anıqsızlıǵın bahalawdıń matematik modeli
|
| bet | 26/83 | | Sana | 23.01.2024 | | Hajmi | 5,5 Mb. | | #144225 |
Bog'liq Anıq emes ólshewler| 2.5. Tikkeley bolmaǵan ólshewdi anıqsızlıǵın bahalawdıń matematik modeli
Tikkeley bolmaǵan ólshew – shamanıń izlenip atırǵan mánisin usı izlenip atırǵan shama menen funktsional baylanǵan basqa shámalardı tuwrıdan-tuwrı ólshew nátiyjeleri tiykarında anıqlaw.
Kópshilik jaǵdaylarda ólshenetuǵın Y shama tuwrıdan-tuwrı ólshenbeydi, biraqta tikkeley bolmaǵan ólshewlerdegi sıyaqlı, basqa ólshenetuǵın X1, X2,..., Хn shámelarǵa baylanıslı boladı. Bunda Y shamanıń izlenip atırǵan mánisi izlenip atırǵan (shıǵıw) Y shama menen funktsional baylanǵan n kiriw shamaları Х1, X2,…, XN di tuwrıdan-tuwrı ólshew nátiyjeleri tiykarında anıqlanadı. Usı funktsional baylanıslılıq, yaǵnıy ólshew modeli ulıwma halda tómendegishe sáwlelenedi:
bul jerde: - ólshenetuǵın shama; - Tikkeley ólshew nátiyjeleri.
Máselen, termorezistordaǵı quwat tómendegi teńleme arqalı anıqlanadı:
bul jerde:
- potentsiallar parqı;
- t0 temperaturadaǵı termorezistordıń qarsılıǵı;
- termorezistor temperaturası;
- termorezistor temperaturası.
MISAL.
Qattı dene tıǵızlıǵın onıń massasın hám kólemin ólshew jolı menen anıqlawda isenim dárejesi ushın standart hám keńeytirilgen anıqsızlıqtı anıqlań. Qattı deneniń massası qáteligi 0,01 mg aspaytuǵın úlgidegi tas jıynaǵı menen kóp márte tartıw jolı menen ólshenedi. Baqlaw nátiyjeleri 2.5.1 – kestede kórsetilgen.
2.5.1 –keste.
Chastotanı ólshewde anıqsızlıq byudjeti
k
|
Dene massası , 10-3, kg
|
Dene kólemi Vi, 10-6 , m3
|
1
|
252,9119
|
195,3799
|
2
|
252,9133
|
195,3830
|
3
|
252,9151
|
195,3790
|
4
|
252,9130
|
195,3819
|
5
|
252,9109
|
195,3795
|
6
|
252,9094
|
195,3788
|
7
|
252,9113
|
195,3794
|
8
|
252,9115
|
195,3794
|
9
|
252,9119
|
195,3791
|
10
|
252,9115
|
195,3791
|
11
|
252,9118
|
195,3794
|
1 – basqısh.
Massa hám kólemdi baqlaw nátiyjeleriniń ortasha mánisin anıqlaw
bul jerde: - massanı ólshew nátiyjelerin ortasha mánisi; - massanı hár bir baqlaw (ólshew) nátiyjeleri; - kólemdi ólshew nátiyjeleriniń ortasha mánisi; - kólemdi ólshewde hár bir baqlaw nátiyjeleri.
2 – basqısh.
Dene tıǵızlıǵın mánisin tómendegi formula tiykarında anıqlaymız
3 – basqısh.
Kiriw shamalarınıń (bizdiń mısalimizda kiriw shámelar ekew bolıp, bul shama massa hám kólem) hár birin standart anıqsızlıǵın А tur boyınsha tómendegi formula boyınsha esaplaymız
4 – basqısh.
Tıǵızlıqtı bahalanıwın Jıyındı standart anıqsızlıqtı tómendegi formula tiykarında bahalanadı
5 – basqısh.
0,95 isenimli itimallıq bolǵanda qamtıp alıw koeffitsientiniń Velcha-Sattersveyt formulasınan paydalanǵan halda erkinlik dárejesin effektiv sanı tómendegishe esaplanadı
Usıǵan tiykarlanıp .
6 – basqısh.
Ólshew nátiyjesi
2.6. Toplamlıq ólshewlerdiń matematik modeli
Toplamlıq ólshewlerde, aytıp ótilgendey, bir neshe bir túrli atlı shámalardı bir waqıtta ólshewde shamanıń izlenip atırǵan mánisleri bul shamalardıń túrli birikpelerin ólshewde alınatuǵın teńlemeler sistemesın sheshiw jolı menen anıqlanadı
Toplamlıq ólshewlerdiń teńlemeler sistemesın, yaǵnıy matematik modelin tómendegi kórinisinde jazıw múmkin.
bul jerde toplamı i birgelikte ólshewlerge tiyisli bolǵan tiykarǵı tárepleriniń biri sonda, belgisizler sanıga salıstırǵanda teńlemeler sanı kóp boladı.
Sonday etip, tikkeley bolmaǵan ólshewlerden parqlı ráwishte, izlenip atırǵan bir neshe shámelar ólshenedi, Bulardıń mánisi bolsa teńlemeler sistemesın sheshiw nátiyjesinde tabıladı.
Toplamlıq ólshewler metrologiyalıq ámeliyatda, máselen, ólshewlerdi yakı ólshew asbaplardıń shkalaların kalibırlawda keń qollanıladı. Máselen,toplamdaǵı bólek tárezi taslarinıń massasın bir tas massasınıń belgili mánisi boyınsha hám taslardan dúzilgen túrli birikpeler massasın ólshew (salıstırıw) nátiyjeleri boyınsha tabıw.
Esletiw kerek, birgelikte yakı toplamlıq ólshewlerde izlenip atırǵan shamalardıń mánislerin anıqlaw ushın teńlemeler sanı shámelar sanınan kem bolmawı kerek.
Bunday jaǵdaylarda toplamlıq ólshewlerdiń teńlemeler sistemesın (matematik modeli) tómendegi kórinisinde boladı
bunda у j – izlenip atırǵan shamalardıń bahalanatuǵın mánisleri;
См j – i -ólshewde u j ushın qollanılatuǵın belgili koeffitsientler;
xм – ólshewlerdiń túrli birikpelerin yakı shkalalardıń belgilerin salıstırıw nátiyjeleri;
m – shamalardıń anıqlanıwı kerek bolǵan mánisleriniń sanı;
п – birikpeler (teńlemeler) sanı.
Bunda См j koeffitsientleri tómendegi mánislerge iye boladı:
0 – eger м- ólshewde Yj qatnaspasa;
1 – eger bir neshe shamalardıń Yj kirgen Jıyındısi ólshenetuǵın bolsa;
1 – eger bir neshe shamalardıń Jıyındısi Yj menen salıstırılatuǵın bolsa.
|
| |
