|
“Ólshew qáteligi” hám “ólshew anıqsızlıǵı” túsınklerinń qollawdıń ulıwma principleri
|
| bet | 9/83 | | Sana | 23.01.2024 | | Hajmi | 5,5 Mb. | | #144225 |
Bog'liq Anıq emes ólshewler1.3. “Ólshew qáteligi” hám “ólshew anıqsızlıǵı” túsınklerinń qollawdıń ulıwma principleri
“Hár bir pánniń baslanıwı,
áwelem bar onı ólshewden baslanadı”
Dmitriy Ivanovish Mendelev (1834-1907 y.)
Metrologiyalıq ámeliyatda ólshew qáteligi (“error of measurement”) hám ólshew anıqsızlıǵı (“uncertainty of measurement”) túsınklerin tuwrı qollaw hám bir túrli mazmonda talqın qılıw búgingi kúnde aktual máselelerden biri esaplanadı. Máseleniń aktuallıǵın esapqa alǵan halda COOMET shólkemi 2011 jıl Yerevan qalasında ótkizilgen jıynalısta (27-28 aprel kúni ótkizilgen №21 jıynalısta shólkem tárepinen tastiyqlanǵan) óz usınısların COOMET R/GM/21:2011 hújjette bayan etilgen.
Usı hújjetten “ólshew qáteligi” hám “ólshew anıqsızlıǵı” túsınkleri analiz etilip, túrli metrologiyalıq wazıypalardı orınlawda (máselen, ólshew quralların salıstırıw, kalibırlaw, metrologiyalıq attestatlaw, túrlerin tastıyıqlaw) usı túsınklerdi logikalıq bir birine qarama qarsı qoymastan qollaw boyınsha usınıslar berilgen. Bazalıq metrologiyalıq túsınkler hám olardıń standartlastırılǵan mazmunı boyınsha xalıq aralıq hám mámleketler arasında normativ-texnik hújjetlerden paydalanıw múmkin:
- ISO/IEC Guide 99:2007 Metrologiya boyınsha tiykarǵı sózlik. Tiykarǵı hám ulıwma túsınkler hám olardıń atámelari;
- RMG 29-2013 Ólshewler birligin táminlew mámleket sistemesın. Metrologiya. Tiykarǵı atámelar hám tariypler
.CОOMET R/GM/21:2011 normativ hújjetiniń qaǵıydaları metrologiya boyınsha bar túrdegi ilmiy-texnik, oqıw hám informatsiya hújjetlerdi islep shıǵıwda, sondayaq muwapıqlıqtı bahalaw tarawlarında usınıs qılınadı.
Hújjette “ólshew qáteligi” hám “ólshew anıqsızlıǵı” túsınkleriniń printsipial parqı atap, “qátelik” konseptsiyasınan paydalanıw itimallıǵı esaptan tısqarı qılınbaǵan. Bunda, anıq bir qátelik turaqlı belgili bir belgige (unamlı yakı unamsız) iye dep qaraladı. Ólshew qáteligindegi “ólshenip atırǵan shamanıń shın mánisi” túsıngin “ólshenip atırǵan shamanıń tayansh mánisi” ne ózgertiriliwi onıń mánisin ózgertirilmeydi. Qaǵıydaǵa tiykarlanıp, “qátelik” ten parqlı ráwishte “anıqsızlıq” túsıngi mánislerdiń shashılıwın xarakterlep, ólshenip atırǵan shamaǵa tiyisli esaplanadı.
Normal bólistiriw nızamında tosınarlı shamalardıń muǵdarlıq xarakteristikaları ( matematik baqlaw, standart shetlesiw) tómendegi kórinisinde súwretlenedi (1.3.1-súwret):
|
| |
