|
§1.2. Ólshew anıqsızlıǵı túsiniginiń mazmun-mánisi hám metrologiyalıq islerde áhmiyeti
|
| bet | 6/83 | | Sana | 23.01.2024 | | Hajmi | 5,5 Mb. | | #144225 |
Bog'liq Anıq emes ólshewler Safarboyev Rahimbek, 1-tema Komp.Arxitekturasi, Sandug\'ash-WPS Office, qMU, 5120100 Каракалпак тили панлер дизими (3), 166666666, Ólshew ásbaplarınan Beletler 2022 j Taza, Ешбаева Н2, 1111111111 (3), Qoraqalpoq davlat unversiteti Yuridik fakultet 104 (2), TOY STOLL, 1, 1515151111441444, АРЗА, Tuproq geografiyasidan mustaqil ishi. ABDULLAYEVA INOBAT§1.2. Ólshew anıqsızlıǵı túsiniginiń mazmun-mánisi hám metrologiyalıq islerde áhmiyeti
“Sanaw múmkin bolǵanın sanań,
ólshew múmkin bolǵanın ólsheń, ólshew múmkin
bolmaǵanına bolsa sharayıt, imkániyat jaratıń”.
Galileo Galiley (1564-1642)
Standartlastırıw boyınsha xalıq aralıq shólkem (ISO) hám Xalıq aralıq elektrotexnika komissiyasi (IEC) tárepinen islep shıǵılǵan metrologiya tarawındaǵı xalıq aralıq sózlik ISO/IEC Guide 99:2007 de ólshewler anıqsızlıǵı tómendegishe ańlatıladı: ólshewler anıqsızlıǵı ̶ paydalanǵan informatsiya tiykarında ólshenip atırǵan shamaǵa tiyisli bolǵan shama mánislerin shashılıwın xarakterleytuǵın teris emes parametr.
Soǵan tiykarlanıp, túrli shámalardı ólshewde anıqsızlıq “uncertainty” sózinń birinshi háribi menen belgilew Ólshewlerde anıqsızlıqtı ańlatıw boyınsha qollanba (GUM ) da usınıs qılınadı. Máselen, Xalıq aralıq shámelar sistemesındaǵı (ISQ) 7 tiykarǵı shámalardı ólshewde А túr anıqsızlıqtı belgilew tómendegishe ámelge asırıladı, máselen:
̶ uzunlıqtı ólshewde А- túr anıqsızlıqtıń muǵdarlıq mánisi;
̶ massanı ólshewde А- túr anıqsızlıqtıń muǵdarlıq mánisi;
̶ waqıttı ólshewde А- túr anıqsızlıqtıń muǵdarlıq mánisi;
̶ tok kúshin ólshewde А- túr anıqsızlıqtıń muǵdarlıq mánisi;
̶ termodinamik temperaturanı ólshewde А- túr anıqsızlıqtıń muǵdarlıq mánisi;
̶ zat muǵdarın ólshewde А- túr anıqsızlıqtıń muǵdarlıq mánisi;
̶ jaqtılıq kúshin ólshewde А- túr anıqsızlıqtıń muǵdarlıq mánisi.
Ólshewler anıqsızlıǵı tosınarlı effektlerdi, tiykarınan durıslawlar hám etalon mánislerge tiyisli bolǵan payda qılıwshılardı da qamtıp aladı. Arasında tosınarlı effektlerge durıslawlar kiritilmeydi, bunıń ornına bahalaw sońında ólshewler anıqsızlıǵınıń payda bolıwı retinde bahalanadı (1.2-súwret). Parametr retinde máselen, standart shetlesiw (ólshewlerdiń standart anıqsızlıǵı) yakı ornatılǵan qamtıp alıw itimallıǵında intervaldıń yarım keńligi qollanıladı. «Anıqsızlıq» atamasına berilgen ańlatpadan kelip shıǵadı anıqsızlıq bul - ólshew nátiyjesine uyqas keliwshi muǵdarlıq ólshew anıqlıǵı hám ólshengen shama mánisi ólshew jaǵdayında anıq aralıq mánisler ishinde jatıwın (barlıǵın) ruxsat etiletuǵın isenim dárejesin bildiredi.
|
| |
