|
Universiteti samarqand filiali 5-mavzu kriptografiyaning asosiy tushunchalariBog'liq e
CYSF16MBK
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
O‘rin almashtirish akslantirishi. Ushbu akslantirishga ko‘ra, ochiq matn
simvollarining o‘rni biror qoidaga ko‘ra o‘zaro almashtiriladi. Bunda ochiq
matnda ishtirok etgan simvollar shifrmatnda ham ishtirok etib, faqat ularning
o‘rni almashgan bo‘ladi (5.3-rasm).
5.3-rasm. Sodda o‘rin almashtirish usuliga misol
Bir martali bloknot. Bir martali bloknot (one time pad) yoki “Vernam
shifri” nomi bilan tanilgan kriptotizim bardoshli shifrlash algoritmi
hisoblanib, tarixda keng foydalanilgan bo‘lsada, ko‘p hollarda amalga
oshirishning imkoniyati mavjud bo‘lmagan. Uning bir martali deb atalishiga
asosiy sabab, undagi kalitning (bloknotning) bir marta foydalanilishi
bo‘lib, uni aksariyat hollarda amalga oshirishning imkoni bo‘lmaydi. Masalan,
ushbu shifrlash algoritmi 8 ta simvoldan iborat bo‘lgan alfavit bo‘lsin.
Olingan alfavit simvollari va unga mos bo‘lgan binar qiymatlar 5.2 - jadvalda
keltirilgan. Alfavit simvollari va ularga mos bit qiymatlari barcha uchun ochiq va
sir saqlanmaydi.
HISOB
8
KIBERXAVFSIZLIK
ASOSLARI
CYSF16MBK
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
Faraz qilaylik, biror qonuniy foydalanuvchi A bir martali
bloknotdan foydalangan holda “POSSIBLE” matnini shifrlab, o‘z sherigi B
tomonga jo‘natishi talab etilsin. Ushbu ochiq matnning binar qiymatdagi
ko‘rinishi quyidagicha bo‘ladi:
Bir martali bloknot usulida shifrlashda ochiq matn uzunligiga teng bo‘lgan
tasodifiy tanlangan kalitdan foydalaniladi. Shifrmatn ochiq matn va kalitga XOR
amalini qo‘llab hosil qilinadi (P – ochiq matn, K – kalit va C – shifrmatn):
𝐶𝐶
=
𝑃𝑃⨁𝐾𝐾
. XOR amali (
⨁
) quyida keltirilgan:
Jadvaldan,
𝑥𝑥⨁𝑦𝑦⨁𝑦𝑦
=
𝑥𝑥
tenglik o‘rinligini ko‘rish mumkin. Bu esa bir
martali parol bilan rasshifrovkalashda shifrmatnga kalitni XOR amalida
bajarilishining o‘zi yetarligini ko‘rsatadi:
𝑃𝑃
=
𝐶𝐶⨁𝐾𝐾
.
Faraz qilaylik, A tomon 5.2-jadvaldagi ochiq matn uzunligiga teng bo‘lgan
quyidagi kalitga ega bo‘lsin:
111 101 110 101 111 100 000 101
A tomon ushbu kalit asosida shifrmatnni quyidagicha hisoblaydi:
HISOB
9
KIBERXAVFSIZLIK
ASOSLARI
|
| |
