tarkibidagi vitaminlarni miqdori juda kam bo‘lganliklari (100
gramm ozuqa
maxsulotlari tarkibida bor yo‘g‘i 10−100 mg uchraydi, xalos),xamda tez parchalanib
ketishlarini e’tiborga olib ularga vitaminlar qo‘shib turishtavsiya etiladi. SHuning
uchun xam vitaminlarni sanoat sharoitida ishlab chiqarishallaqachonlar yo‘lga
qo‘yilgan. SHuni xam ta’kidlab o‘tish lozimki, vitaminlar ishlab chiqarishni
ananaviyusullari, katta xajmdagi maxsulotlarni qayta ishlashga yoki kimyoviy
yo‘llargaasoslangan bo‘lib, iqtisodiy kam rentabellik soxa xisoblanadi. Keyingi
davrda (o‘tganasrning 4-choraklaridan boshlab) vitaminlar
ishlab - chiqarishni
rentabellik ya’nimikrobiologik asosga qo‘yishga kirishildi.
Genetik monipulyasiya (metabolizmni boshqarishga ta’sir etish orqali)
yordamida, o‘sishi uchun zarur bo‘lgan miqdoridan 10000 va undan xam ko‘proq
miqdordavitaminlar xosil qilish imkoniyatiga ega bo‘lgan mikrorganizmlar
shtammlariyaratildi. Riboflavin sintez qiluvchi
A.shibya gossypii, B
12
vitamini
sintez
qiluvchi Bacillus subtilis shtammlari shular jumlasidandir.
Yaponiyada kuchli antioksidantlar sifatida ishlatilib kelinayotgan, askorbin
kislotasini (S vitamin) xosilasi - askorbil-2- fosfat ishlab chiqarishning
mikrobiologik texnologiyasi yaratildi. Ma’lumki, B
2
va B
12
vitaminlari faqatgina
tibbiyotda emas, balki bu vitaminlarni mikrobiologik usulda olinganlari xayvonlar
ozuqasini boyitish uchun xam keng qo‘llaniladi.
Vitaminlar - kichik molekulali organik moddalar guruxi, bo‘lib
juda past
miqdor da kuchli va xilma-xil biologik ta’sir ko‘rsatadi. Tabiatda vitaminlar manbai
sifatida asosan o‘simliklar va mikroorganizmlar xizmat qiladi. Menaxinonlar va
kobalaminlar faqat mikroorganizmlar tomonidan sintezlanadi. Ishlab chiqarish da
ko‘plab vitaminlarni kimyoviy sintezlash yo‘li bilan olish oldingi o‘rinni egallasa
xam, mikrobiologik usul xam katta amaliy axamiyatga ega. Mikrobiologik yo‘l bilan
ergosterin, vitamin B
12
olinadi.
Bundan tashqari mikroorganizmlar sorbitni sarbozaga aylantirishda selektiv
oksidlovchi sifatida foydalaniladi (vitamin S olishda), shunga o‘xshash vitamin
konsentratlari
ishlab
chiqarish
uchun
(vitamin
B
2
,
karotinoidlar)
mikroorganizmlardan foydalaniladi. Tovuqlar va cho‘chqalar ozuqasida foydalanish
uchun biotinni xam mikrobiologik yo‘l bilan olish istiqbollidir. Dunyoda vitamin
ishlab chiqaruvchi 40 ta katta sanoat ustqurmasi mavjud. SHundan 18 tasi AqSH da,
8
tasi Yaponiyada, 14 tasi G‘arbiy Evropada. Vitamin ishlab chiqarishda etakchi
o‘rinni Shvesariya konserni Hoffman La Roche egallaydi, xamma vitaminlarning
50-70% ini ishlab chiqaradi. Vitaminlar xossasi, ularni olish va qo‘llash
masalalarini, B
2
va B
12
vitaminlari misolida ko‘rib chiqamiz.
