4. 2. Geografiya sabaqlarında oqıtıw metodların tan’law texnologiyası

45 
4. 2. Geografiya sabaqlarında oqıtıw metodların tan’law texnologiyası 
Geografiya sabaqlarında oqıtıw metodların tan’law ju’da’ za’ru’r 
wazıypalardan biri esaplanadı. Eger metod natuwrı tan’lang’an bolsa, oqıtıwshı 
h’a’m oqıwshının’ birgeliktegi iskerligi na’tiyjesiz bolıp qaladı. Sonın’ ushın 
oqıtıw metodların tan’law belgili bir printsip tiykarında alıp barılıwı za’ru’r. Olar 
to’mendegilerden ibarat. 
«Tan’lang’an metod» o’tiletug’ın temanın’ mazmunına sa’ykes keliwi kerek. 
Bul metodtın’ na’tiyjeliliginin’ birinshi sha’rti esaplanadı. Ko’binese bir tu’rdegi 
mazmung’ı iye sabaq o’tiwde bir metodtı qollanıw ko’p jag’daylarda na’tiyje 
bermeydi. Sonın’ ushın oqıtıwshılar h’a’m oqıwshılardın’ iskerligine sa’ykes 
keletug’ın metodlardı tan’law kerek. Bunda oqıwshılardın’ biliw imkaniyatları, 
olar a’melge asıratug’ın iskerliktin’ quramalılıg’ı, waqtı, geografiya kabinetinde 
za’ru’r dereklerdin’ bar yaki joqlıg’ı metod tu’rin anıqlap beredi. 
Oqıtıw metodın tan’lag’anda oqıwshılardın’ biliw qa’biletin esapqa alıw 
printsipi baslı orın tutıp, bunda to’mendegilerge itibar beriledi: 
Oqıw temasının’ quramalılıg’ı; 
Teoriyalıq bilimler ko’lemi; 
Klass oqıwshıları da’rejesi;
Oqıwshılardın’ o’z betinshe jumısların orınlaw qa’bileti; 
Geografiya biliminin’ o’zgesheliklerin esapqa alıw printsipi; Geografiyalıq 
bilim beriwdin’ o’zgesheliklerine qarap to’mendegi tu’rlerge bo’linedi. 
- geografiyalıq qubılıslardın’ sırtqı ko’rinisi h’aqqındag’ı bilimler. Bul 
bilimler oqıwshılarda u’yrenilip atırg’an waqıyalar h’aqqındag’ı elesletiwlerdi 
qa’liplestiredi: Ma’selen: tawlar, tog’aylar, gu’ller, ko’ller, da’ryalar, kartalar h’ 
t.b. 
- geografiyalıq qubılıslar, kosmos ken’isligi h’aqqındag’ı bilimler; - 
geografiyalıq qubılıslardın’ elementleri h’aqqındag’ı bilim. Bunday bilimge 
topıraqtın’ o’nimdarlıg’ı, ıg’allıq, puwlanıw, intensiv h’a’m ekstensiv xojalıq, taw 
jınıslarının’ qattılıg’ı, suwdın’ duzlılıg’ı xojalıq, taw jınıslarının’ qattılıg’ı, suwdın’ 
duzlılıg’ı, temperaturası h’a’m t.b. 
- geografiyalıq protsessler h’aqqında bilim. Bug’an samal, jawınlar, suw 
eroziyası, su’riletug’ın jerler, jer silkiniwler, o’ndiris protsessleri, migratsiya, 
urbanizatsiya,h’a’m t. b. protsessler kiredi; 
- geografiyalıq ortalıq h’a’m qubılıslardın’ du’zilisi h’aqqındag’ı bilim. 
Bug’an jer qabatının’ du’zilisi, jerdin’ ishki du’zilisi, awıl xojalıg’ının’ du’zilisi, 
topıraqtın’ du’zilisi, xalıq xojalıg’ının’ du’zilisi, h’.t.b. 

46 
- geografiyalıq qubılıslar arasındag’ı baylanıslar h’aqqındag’ı bilim, 
ma’selen, sebep h’a’m aqıbetler, sutkalıq, kosmoslıq, funktsional baylanıslar. 
Bulardın’ h’a’r biri o’z aldına oqıtıw metodların qollanıwdı talap etedi. 
Qollanılatug’ın metodlar to’mendegi talaplarg’a juwap beriwi tiyis: 
a) 
metodtın’ ta’rbiyalıq a’h’miyeti oqıwshılardın’ rawajlanıwına, 
qızıg’ıwshılıg’ına ta’sir ko’rsetiwi kerek; 
b) tan’lang’an metod ilimiy jaqtan qanshelli tiykarlang’an bolsa, sonshelli 
anıq bolıwı kerek; 
v) metod g’alabalıq bolıwı kerek; 
g) metod na’tiyjeli bolıp oqıw materialların bekkem iyelewge 
bag’darlang’an bolıwı za’ru’r. 
 
SORAW HA’M TAPSIRMALAR 
1. Geografiya sabaqlarında metodlardı tan’lawda nelerge itibar beriledi? 
2.Geografiya ortalıq h’a’m qubılıslardın’ sırtqı ko’rinisi h’aqqındag’ı bilimler 
qanday sho’lkemlestiriledi?
3. Geografiya

Download 1,58 Mb.