56
juwap h’a’m pikirlerin ortaqlasıw, sa’wbetlesiwden juwmaqlardı qa’liplestiriw,
juwaplardı du’zetiw usıllarınan paydalanıladı. Oqıtıwshı gu’rrin’ dawamında
oqıwshılar pikirin u’yrenetug’ın geografiyalıq ortalıq h’a’m qubılıslardın’ tiykarg’ı
belgilerine bag’darlaydı h’a’m olardın’ biliw iskerliligin basqarıp baradı. Oqıtıwshı
sabaqta o’tiletug’ın temanı aytıp, tiyisli sorawlardı ortag’a taslaydı, gu’rrin’di
logikalıq bo’limlerge bo’ledi, oqıwshılar juwabın tın’laydı, juwaptag’ı qa’telerdi
tuwrılaydı h’a’m toltıradı.
Oqıtıwshı gu’rrin’ dawamında karta h’a’m basqa ko’rgizbeli qurallardan
h’a’mde oqıwshılardın’ burıng’ı alg’an bilimlerinen paydalanadı.
Usı usılda oqıwshılar bilimlerin basqasha metodlarg’a qarag’anda jaqsıraq
o’zlestire aladı. Bul metodtın’ abzallıq ta’repleri sonda, sabaq dawamında
oqıwshılardın’ bilimleri tekserip barıladı. Sonın’ ushın geografiya ta’limindegi
jetekshi metodlardın’ biri dep ataw mu’mkin, biraq h’a’mme sabaqlarda da bul
metodtı qollanıp bolmaydı. Ma’selen: Quyash sistemasındag’ı planetalar, Jerdin’
Quyash a’tirapındag’ı h’a’reketi, Beruniydin’ geografiya pa’nine qosqan u’lesi
sıyaqlı bo’limlerdi gu’rrin’ metodı ja’rdeminde o’tip bolmaydı. Gu’rrin’ metodı
ulıwma bilimlerdi berip bolg’annan son’, ayırım metodlar sıyaqlı geografiyanı
u’yreniwde qollanıw mu’mkin. Ma’selen: Afrikanın’ klimatı, Aziyanın’ relefi,
Arqa Amerika da’ryaları h’a’m t.b yag’nıy oqıwshılar za’ru’r bilimlerdi iyelep
bolg’annan son’ g’ana bul metodtı qollanıw mu’mkin. Bul metod eki tu’rge
bo’linedi: katexezik (soraw-juwap); evristikalıq (ken’ ko’lemdegi) gu’rrin’.
