52
- bayan o’lsheminde bolıwı h’a’m onı oqıwshılar jazıp alıwg’a u’lgeriwi;
- awızeki bayan basqa usıllar menen qosılıp alıp barılıwı;
- awızeki bayanda so’ylew jaqsı rawajlang’an bolıwı tiyis.
Awızeki bayan usılları durıs qollanılg’anda ol oqıwshılarda to’mendegi
qa’siyetlerdi rawajlandıradı:
Oqıtıwshının’
awızeki
tu’sindiriwin
baqlap
barıw
ko’nlikpesin
rawajlandıradı; geografiya bilimleri h’a’m olar arasındag’ı baylanıslardı jaqsı qabıl
etedi; awızeki bayandag’ı pikirdi o’zlestiriw ko’nlikpesin qa’liplestiredi. Oqıtıwshı
ta’repinen oqıw materialların anıq bir bag’darda ashıp beriw, oqıwshılarda oy
pikirdi rawajlandırıwda ja’rdem beredi.
Awızeki bayan metodının’ jetiliskenliklerinin’ biri onda 15-20 minut ushın
u’lken ko’lemde material beriledi h’a’m waqıttan u’nemli paydalanıladı.
Awızeki bayan metodların bir qatar jetiskenlikleri menen birge kemshilikleri
de bar. Mısalı, awızeki metodlar ja’rdeminde kartalar menen islew, sabaqlıq penen
islesiw ko’nlikpelerin qa’liplestirip bolmaydı. Ayırım waqıtları awızeki
bayan
metodları oqıtıwdın’ tiykarg’ı metodına aylanıp qalıwı mu’mkin, bu’nda
oqıwshılar o’z betinshe jumıslardı islew ko’nlikpeleri qa’liplestirilmeydi yaki bul
jumıslarg’a kem itibar beriledi.
Sabaq oqıtıwda awızeki bayan metodı ja’rdeminde tek oqıw materiallarının’
tiykarg’ı mazmunın ashıp beriwge h’a’reket etiledi, bunda oqıwshılardı
aktivlestiriwge kemirek itibar beriledi.
Awızeki bayan metodında oqıwshılardın’ dıqqat penen tın’lawı talap etiledi.
Sonın’ ushın awızeki bayan metodları menen sabaq oqıtıwda tın’law ko’nlikpesin
qa’liplestiriw tiyis. Bunda oqıwshılarg’a berilip atırg’an materialdı tek qabıl etiw
h’a’m pikirlew talap etiledi. Usı maqsetti a’melge asırıw ushın oqıtıwshı
oqıwshılardın’ bilimin o’zlestiriwin basqarıwı tiyis. Bul oqıwshılarg’a sabaq beriw
rejesin tu’sindiriw arqalı a’melge asırıladı.
Oqıwshılar geografiyalıq baylanıslardı jaqsı tu’siniwi ushın oqıtıwshı
geografiyalıq ortalıq h’a’m h’a’diyselerdin’ bayanı rejesin islep shıg’ıwı tiyis. Reje
oqıtıwshı ta’repinen klass taxtasına jazıp shıg’ıladı yaki awızeki aytıladı.
Oqıwshılar usı rejeni da’pterge jazıp aladı. Bul oqıwshılardın’ bayan etip atırg’an
tema mazmunın jaqsı o’zlestiriwge ja’rdem beredi.
Reje boyınsha oqıw materiallarının’ mazmunı bayan etilgennen son’
oqıtıwshı juwmaq shıg’aradı. Eger oqıwshı sabaqtı jaqsı o’zlestirgen bolsa, o’zleri
erkin o’z tu’sinigin so’ylep beriwleri mu’mkin. Bunda gu’rrin’ metodınan
paydalanıladı.
53
Oqıw materialı mazmunın oqıwshılar o’zlestiriwin an’satlastırıw maqsetinde
oqıwshılar dıqqatın en’ kerekli na’rselerge tartıw tiyis.
Oqıwshılarda esitiw ko’nlikpesi a’ste-aqırın qa’liplesedi. Sonın’ ushın tu’rli
klasslarda awızeki bayan dawam etiwi h’a’r tu’rli boladı. To’mengi
klasslarda
awızeki bayan 5-10 minut, joqarı klasslarda bolsa, sabaqtı tolıq iyelewi mu’mkin.
Oqıtıwdın’ awızeki metodları to’mendegi tu’rlerge bo’linedi:
1. Tu’sindiriw,
2. Sa’wbetlesiw,
3. Gu’rrin’,
4. Lektsiya,
5. Oqıp beriw.
