66
Baqlaw arqalı basqa aymaqlardı dıqqat penen u’yreniwge imkan beredi.
Ma’selen: du’nya ju’zi ta’biyiy geografiyası h’a’m ekonomikalıq geografiyasın
u’yreniwde, materikler h’a’m ma’mleketlerdin’ geografiyalıq sharayatların
oqıwshılardın’ o’z jasaw jayı sharayatı menen salıstırıwg’a imkan beredi.
Geografiyalıq baqlawlar oqıwshılardı ta’biyattag’ı qubılıslardın’ h’a’r
ta’repleme o’zgeshelikleri menen tanıstırıp qana qoymastan, al ta’biyiy
geografiyalıq h’a’m ekonomikalıq geografiya qubılıslardın’, h’a’diyselerdin’ bir-
biri menen o’z-ara baylanıslılıg’ın ashıp beredi.
Geografiyalıq qubılıslardın’ baqlaw mu’ddetleri h’a’r tu’rli. Ayırım
qubılıslardı (h’awa-rayı) uzaq mu’ddetli baqlawg’a tuwrı keledi, al ayırım
h’a’diyselerdi qısqa waqıtta baqlaw mu’mkin (jawın jawıwı, samal, shaqmaq,
basqalar). Da’slep geografiyalıq bilimlerdi o’zlestiriwge imkan beretug’ın
qubılıslardı baqlaw za’ru’r. Ko’plep geografiyalıq tu’siniklerdi tiyisli baqlawsız
u’yrenip bolmaydı (h’awa-rayı, klimat, relef formaları, ishki suwlar).
Geografiyalıq baqlaw ko’nlikpelerin qa’liplestiriw quramalı wazıypalardan
esaplanadı h’a’m onda to’mendegi talaplarg’a juwap beriw kerek:
1. Oqıwshılarg’a baqlawdın’ maqseti, wazıypaları, mazmunın
tusindiriw,
h’a’m baqlawdı qanday alıp barıw h’aqqında so’ylep
beriw kerek bunda baqlap
barıw da’stu’rin islep shıg’ıw u’lken a’h’miyetke iye;
2.Oqıwshılardı tiyisli a’sbaplar menen islewdi u’yretiw tiyis.(Kompas,
barometr, flyuger, nivelir h’a’m t.b.);
3.Baqlaw na’tiyjelerin anıq sistemalastırıwdı u’yreniw kerek (da’pterge,
baqlaw jurnalı);
4. Baqlaw na’tiyjelerin ulıwmalastırıw h’a’m qayta islew ko’nlikpelerin
qa’liplestiriw. Ma’selen: ortasha sutkalıq, aylıq h’a’m jıllıq temperaturalardı
esaplaw, basım sızılmaların du’ziw, da’rya ag’ımın esaplaw;
5.Oqıwshılardı geografiyalıq qubılıslar ortasındag’ı o’z-ara baylanıslardı
anıqlawg’a u’yretiw;
6.Oqıwshılarda baqlaw jumıslarına qızıg’ıwdı u’yretiw za’ru’r. Olarg’a
baqlaw jumısları aldınnan aytılmawı kerek.
Baqlawdın’ mazmunı h’a’r tu’rli bolmawı tiyis h’a’m klasstan klassqa
o’tken sayın quramalasıp barıwı kerek. Sabaq protsesinde baqlaw na’tiyjeleri
paydalanıp barılıwı kerek.
Oqıw jılı basında temalar boyınsha baqlaw na’tiyjelerin paydalanıw
rejesi
du’ziliwi kerek. Geografiyalıq qubılıslardı baqlaw bilimlerinin’ artıwı
menen
oqıwshılarda o’z betinshe jumıs alıp barıw qa’biletleri artıp baradı.
67
Baqlaw dawamında oqıwshılardın’ erkin pikirlewin ku’sheytiw ta’rtibi
to’mendegilerden ibarat;
-oqıwshılardın’ baqlawı oqıtıwshı basshılıg’ında alıp barıladı. Baqlaw klasta,
geografiya maydanlarında yaki orınlarda alıp barıladı. Tiykarınan ta’biyat
qu’bılısları, h’awa temperaturası, jawınlar, samallar quyashtın’ ba’lentligi h’a’m
t.b. baqlanadı;
-oqıtıwshı bergen bilimleri tiykarında oqıwshılardı ta’biyatta h’a’m
o’ndiriste alıp barılatug’ın o’z betinshe jumıslarındag’ı (meteorologiyalıq,
gidrologiyalıq, fenologiyalıq, xojalıq) baqlaw na’tiyjelerin oqıwshılar ta’repinen
o’z betinshe qayta islenedi h’a’m ulıwmalastırıladı;
-oqıwshılardın’ baqlaw jumısları da’stu’rin islep shıg’ıwda qatnasıwı. Olar
ta’repinen uzaq waqıt baqlaw jumıslarının’ alıp barılıwı h’a’m olardın’
na’tiyjelerinin’ ulıwmalastırılıwı (diagramma, karta, sızılmalar du’ziw);
Baqlaw metodların rawajlandırıwdın’ tiykarg’ı usılı oqıwshılardın’ o’z
betinshe jumıs islewin asırıwdan ibarat.
