|
1. 2. Meteorologiyalıq baqlawlarBog'liq Vaxabov X, Gaypova R, Tursinov M. Geografiyanı oqıtıw metodikası
6. 1. 2. Meteorologiyalıq baqlawlar
Meteorologiyalıq baqlawlarda ulıwma bilim beretug’ın orta mekteplerinde
h’awanı baqlaw o’z aldına orın tutadı.
Hawanı baqlaw bir neshe basqıshlardan ibarat:
- oqıw jılının’ basında h’awanı baqlawdı sho’lkemlestiriw h’a’m baqlaw
usılları menen arnawlı sabaqta oqıwshılardı tanıstırıw;
- baqlawdan aldın meteorologiyalıq a’sbaplar menen jumıs islew
ko’nlikpelerin qa’liplestiriw kerek. Ma’selen: termometrden esap alıw
texnologiyası h’a’m t.b;
- arnawlı bilimlerdi o’tkenge shekem a’piwayı meteorologiyalıq baqlawlar
alıp barıladı (temperatura, samal, jawın-shashın mug’darı);
- klimat h’aqqında arnawlı temalar o’tip bolıng’annan son’ atmosfera
basımı, samal ku’shi, bultlardın’ tu’rleri h’a’m olardın’ jag’dayı h’aqqında
baqlawlar alıp barıladı. Hawanın’ temperaturasın, samaldın’ bag’darın da’slep
ku’nine bir ma’rte, bulttı h’a’m jawındı ku’n dawamında baqlaw mu’mkin;
- samaldın’ ku’shi h’a’m bag’darın to’mendegishe anıqlaw h’a’m
su’wretlew mu’mkin:
-arqadan, ku’shi 3-ball
-
arqa-shıg’ıstan, ku’shi 2 ball
-shıg’ıstan, ku’shi 6 ball
- batıstan, ku’shi 5 ball
-qubla-batıstan, ku’shi 4 ball
-qubladan, ku’shi 7 ball
-qubla - shıg’ıstan, ku’shi 2 ball
Koordinatalardag’ı qanat balldı ko’rsetedi. Uzın qanat -2 ball, kelte qanat-1
ball.
64
Xawa rayının’ bultlılıg’ın baqlaw to’mendegishe ko’rsetiledi:
Atmosfera
jawın-shashınların
baqlaw
na’tiyjeleri
to’mendegishe
su’wretlenedi:
... – Jawın
* -
qar
- Hawa ashıq (aspan bultsız)
- Aspan bultlı, onın’ 50%-i bult penen qaplang’an
-Aspan tolıq bult penen qaplang’an
- Tuman
- Qıraw
- No’ser jawın
- Shıq
4-keste
V klasstan baslap h’awa-rayın toltırıw to’mendegi tablitsa tiykarında alıp barıladı
Ay
h’
a’m
ku’n
Ha
wa
tempe
ra
tur
ası
Ha
wa
b
asım
ı
S
amaldın’
ba
g’
da
rı
h’
a’m
ku’shi
B
ult
lı
lıq
Ja
wın
-shashınlar
Quya
shtı
n’
goriz
ontt
an
ba
’le
ntl
igi
Ko’
rse
tpe
Usı tablitsa h’a’r ku’ni kundelikli baqlaw na’tiyjeleri menen tolıqtırılıp
barıladı h’a’m h’a’r ay aqırında analizlenedi. Analizde ay dawamındag’ı en’ joqarı
h’a’m en’ to’men temperatura, basımnın’ pa’seygen h’a’m ko’terilgen ku’nleri,
samaldın’ tiykarg’ı bag’darları, bultlılıq, jawınlar uyreniledi. Son’ h’awa-rayının’
o’zgeriwi ma’wsimler boyınsha analizlenedi h’a’m jıllıq ortasha temperatura h’a’m
basım anıqlanadı.
|
| |
