foydalaniladi. Masalan, foydali qazilmalar, taransport, ayrim ekinlar,
chorvachilik kartalari hamda siyosiy kartalar rangli tasvirda beriladi. Ko’p
hollarda materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi (6-sinf), Jaxon iqtisodiy
va ijtimoiy geografiyasi (9-sinf) kurslarini darsliklari matnlarida kartalar
ko’proq beriladi.
Atlaslar ma’lum bir mavzuda va yo’nalishlarda tuzilgan kartalar
jamlamasidir. Atlaslar tuzilishi va mazmuniga ko’ra quyidagi turlarga
bo’linadi: egallagan maydoniga ko’ra; yulduzlar atlasi; dunyo tabiy
geografik atlasi; dunyo iqtisodiy geografik atlasi; alohida materik va
okeanlar atlasi; alohida davlatlar atlasi; va x.k.; mazmuniga ko’ra: tabiiy
geografik; iqtisodiy; temir yo’l; o’quv atlaslari va x. k.
Har bir sinf uchun o’quv atlaslari mavjud. masalan, 5-sinf atlasi, 6-sinf
atlasi, 7-sinf atlasi, 8-sinf atlasi, 9-sinf atlasi.
O’kuv atlaslari quyidagi talablarga javob berishi lozim:
-atlasda ko’rsatilgan geografik borliq va voqealar soni darslikdagidan
ko’proq bo’lmog’i lozim;
-atlas o’quvchilar uchun ma’lumotnoma vazifasini bajarishi lozim;
-atlasda geografik nomlar ro’yxati albatta bo’lishi zarur;
Atlasda kartalar soni 40-45 tadan kam bo’lmasligi lozim.
Chiziqli kartalar.
Ular geografiya ta’limida keng qo’llaniladi. Ular
asosan o’quv va nazorat maqsadlarida ishlatiladi.
Chiziqli kartalar o’quv maqsadlarida quyidagi hollarda qo’llaniladi:
- chiziqli kartaga tabiiy geografik borliq nomlarini tushirish
(daryo, ko’l, dengiz va x.k.), bu esa geografik nomlarni o’quvchilar
tomonidan yaxshi eslab qolinishiga imkon beradi;
- tog’lar, daryo havzalari, izotermalar, tabiat zonalari chegaralarni
chiziqli kartaga tushirish;
- davlatlarni chegaralarini chiziqli kartaga tushirish;
-iqtisodiy rayonlarni chiziqli kartaga tushirish;
-qishloq xo’jaligi ekinlari chegaralarini chiziqli kartaga tushirish.
Chiziqli kartalar nazorat maqsadida ham ishlatiladi. Buning uchun
quyidagi shartlar bajarilishi lozim:
-sinfdagi barcha o’quvchilarda bir xil chiziqli karta bo’lmog’i lozim;
-barcha o’quvchilar uchun bir xil shartli belgilar berilishi zarur;
-barcha o’quvchilar chiziqli kartalarida masshtab, legenda,
o’quvchining ismi sharfi bir xil joyda ko’rsatilgan bo’lmog’i lozim.
