73
e’tibor bilan munosabatda bo’lishgan. hatto doston, afsona, ertak, rivoyat kabi xalq
asarlarida bu jonivorlar bilan bog’liq turli epik talqinlar paydo bo’lgan.
Aslida chorvachilik faoliyatining vujudga kelishiga ibtidoiy insonlarning u
yoki bu jonivorga e’tiqod qo’yishi, uni o’ziga homiy va madadkor hisoblab, totem
darajasida e’zozlashi, shu asosda yuzaga kelgan turli totemistik qarashlari muhim
omil bo’lgan. Shu sababli bugungi kunda bolalar repertuaridagina hukmlagichlar
istilohi zamirida alohida janr sifatida qaror topgan bunday qo’shiqlarda turli-tuman
hayvonlar va qushlarga to’ppadan-to’g’ri buyruq ohangida murojaat qilinib,
ularning o’zigagina xos ta’rif-u tavsifi keltiriladi: «Qaldirg’och», «Laylak»,
«Quyoncham».»Xo’rozim», «Uloqcha», «Eshakkinamni so’ydilar», «Toychoq»
singari bolalar qo’shiqlarida qadimiy totemistik e’tiqod izlari bo’rtib turibdi.
Afsuski, ajdodlarning ekologik qarashlarini avlodlarga yetkazuvchi va shu
qarashlar asosida chorvachilik kasbiga muhabbatni, ekologik tuyg’ularni
tarbiyalashda beqiyos qimmatga ega bo’lgan ot, uloqcha, sigir, ho’kiz, qo’y, echki,
tuya, biya, kiyik, quralay, eshak, xo’tik, qo’zichoq, xo’roz, jo’ja, qaldirg’och,
laylak, turg’ay, bedana, kaptar, qarg’a, quyon, bo’ri, mushuk, it singari hayvonlar
va qushlar, shuningdek, hasharotlar (kapalak, bolari, ninachi, chumoli, xonqizi
kabi) haqidagi bunday qo’shiqlar kam yozib olingan, hayvonot olamini e’zozlovchi
bunday qo’shiqlarning kattagina qismi bizgacha yetib kelmagan. Shunga qaramay,
o’ziga xos murakkabliklarga ega bu mehnat turi jarayonida ham rang-barang
qo’shiqlar yaratilgan va ijro etib kelingan. Bu jihatdan, ayniqsa, sigir, qo’y, echki,
biya, tuya singari hayvonlarni iydirishga xizmat qiluvchi
sog’im qo’shiqlari
ayricha jozibaga egaligi bilan ajralib turadi.
