24.Mavzu: Sanoat tarmoqlari korxonalarining aylanma fondlari.
Reja:
1.
Korxonaning aylanma mablag’lari va aylanma fondlari
tushunchalarining
mohiyati
, tarkibi va tasnifi
2.
Aylanma mablag`larning tarkibi va strukturasi bir-biridan farqlanadi.
Korxonaning mulki bo’lib, aylanma fondlar va pul shaklidagi muomala fondlari yig’indisi bo’lgan aylanma
aktivlar (aylanma mablag`lar) hisoblanadi.
Ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligini ta’minlash uchun asosiy ishlab chiqarish
fondlari bilan bir qatorda
mehnat buyumlari, moddiy resurslar ham zarur bo’lib hisoblanadi. Mehnat buyumlari mehnat vositalari bilan
birgalikda mehnat mahsulotining qiymatini va iste’mol qiymatini yaratishga qatnashadi. Ishlab
chiqarish
aylanma fondlarining moddiy unsurlari (mehnat buyumlari) aylanishi mehnat jarayoni va asosiy ishlab
chiqarish fondlari bilan chambarchas bog’liqdir.
Korxona aylanma fondlari va aylanma mablag`lar tushunchalarini, ularning mohiyatini, ahamiyatini va
tarkibini ko’rib o’tamiz. SHunga e’tibor berish kerakki, aylanma fondlar va aylanma mablag`lar aynan bir
narsa emas. Aylanma fondlar bu ishlab chiqarish jarayonining
eng zarur unsuri, mahsulot tannarxining asosiy
qismi. Mahsulot birligiga
ketadigan xom ashyo, materiallar, yoqilg’i va energiya xarajatlari kam bo’lsa,
mehnat qancha kam sarflansa ishlab chiqariladigan mahsulot ham shuncha arzon bo’ladi.
Sanoat korxonalaridagi ishlab chiqarish aylanma fondlariga ishlab chiqarish mablag`lari va fondlari o’z
qiymatini mahsulotga to’liq o`tkazib yuboradigan mehnat jarayonining moddiy resurslari kiradi. Mehnat
jarayonida aylanma mablag`larning moddiy unsurlari o`z natural shaklini va fizik-kimyoviy
xususiyatlarini
o’zgartiradi. Ular ishlab chiqarilayotgan mahsulotning iste’mol qiymatini yaratish mobaynida o’z
qiymatini yo’qotadi. Yangi iste’mol qiymati esa yangi yaratilgan mahsulot ko’rinishida namoyon bo’ladi.
Aylanma mablag`larga korxonadagi ishlab chiqarish zahiralarini omborxonalarda yoki ishlab chiqarish
jarayonining o’zida tashkil etish, ta’minotchilar bilan, byudjet bilan va ish haqi to’lash bo’yicha
hisoblashishlar uchun zarur bo’lgan pul mablag`lari kiradi.
