|
Aylanma mablag`larning tarkibi va strukturasi bir-biridan farqlanadiBog'liq jahongir MUSTAQIL ISH SOHA IQTISODIYOTIAylanma mablag`larning tarkibi va strukturasi bir-biridan farqlanadi.
Aylanma mablag`larning tarkibi deganda aylanma mablag`larni tashkil etuvchi elementlar yig’indisi
tushuniladi. Aylanma mablag`larning ishlab chiqarish aylanma fondlariga va muomala fondlariga
bo’linishi ulardan foydalanish xususiyatlarini va ularning mahsulot ishlab chiqarish va sotish sohalariga
taqsimlanishini aniqlaydi.
Ishlab chiqarishda band bo’lgan aylanma mablag`lar miqdori mahsulot ishlab chiqarishdagi ishlab chiqarish
sikllarining davomiyligi, texnika rivojlanishi darajasi, texnologiyani takomillashtirish va mehnat ni tashkil
etish asosida aniqlanadi.
Muomala mablag`larining summasi asosan mahsulotni sotish shart sharoitlari va mahsulotga maishiy
xizmat va ta’minot xizmatini tashkil etishga bog’liq bo’ladi. Mahsulot muomalasi jarayonida
ishlatiladigan aylanma mablag`lar, o’z oldiga muomala fondlarini qo’yadi.
Ularga korxona omborlarida turgan sotishga tayyor mahsulotlar, yuklab yuborilgan, ammo puli
to’lanmagan mahsulotlar, korxonaning pul mablag`lari va hisob raqamidagi mablag`lar kiradi.
Korxonada yetarli darajada aylanma mablag`larning mavjud bo’lishi, bozor iqtisodiyoti sharoitida
korxona erkin faoliyat ko’rsatishi uchun asos hisoblanadi.
Eng asosiysi, korxonada aylanma fondlardan va aylanma mablag`lardan samarali foydalanish nima
berishini va ishlab chiqarilayotgan mahsulotning material sig’imini kamaytirish hamda aylanma
mablag`larning aylanishini tezlashtirish uchun qanday tadbirlar qo’llanilishi kerakligini bilishimiz kerak.
Korxona ishlab chiqarish aylanma fondlari uch qismdan tashkil topadi:
ishlab chiqarish zahiralari;
tugallanmagan ishlab chiqarish va o’zidan tayyorlangan yarim fabrikatlar;
kelgusi davr xarajatlari.
Ishlab chiqarish zahiralari
– bu ishlab chiqarish jarayonida ishlatish uchun tayyorlab qo’yilgan mehnat
buyumlaridir, bo’lar: xom ashyo, asosiy va yordamchi materiallar, yoqilg’i, energiya, sotib olingan yarim
fabrikatlar va yig’iladigan buyumlar, tara va tara materiallari, asosiy fondlarning joriy remonti uchun olib
qo’yilgan ehtiyot qismlardan tashkil topadi.
Tugallanmagan ishlab chiqarish va o’zida tayyorlanadigan yarim fabrikatlar – bu ishlab chiqarish
jarayoniga qatnashadigan mehnat buyumlaridir, bularga: materiallar, detallar, ishlab chiqarish jarayonida
qayta ishlanuvchi, to’ldiriluvchi va to’planuvchi buyumlar, shuningdek, o’zida tayyorlangan
yarimfabrikatlar, birta sexida ishlab chiqarilishi to’liq tugatilmagan va korxonaning boshqa sexlarida yana
qayta ishlanishi zarur bo’lgan buyumlar kiradi.
|
| |
