Xalqaro menejment

60 
qilishga, ya’ni ishlab chiqarishni dastlabki materiallar va 
komplektlovchi 
qismlar 
bilan 
ta’minlash tizimida aloqalar va 
bog’lanishlarni yo’lga qo’yish va takomillashtirishga, ishlab chiqarishning 
o’zini 
optimallashtirish 
va 
tayyor 
mahsulot 
sotish 
tizimini 
ratsionallashtirishga 
ma’lum 
jihatdan 
bog’lab 
qo’yadi. 
Ishlab 
chiqarishning xalqaro vertikal integratsiya darajasi bitta TMK filiallarining 
ushbu kompaniyaning boshqa mamlakatlardagi filiallariga eksporti hajmini 
hisoblash yo’li bilan aniqlanishi mumkin. 
Bunday mahsulotni tayyorlash tobora ko’proq autsorsing 
munosabatlari 
bilan 
birga 
rivojlanmoqda. 
«Fortune» jurnalining 
ma’lumotlariga ko’ra, rivojlangan mamlakatlardagi kamida 90 % 
korxonalar hech bo’lmaganda bitta biznes-jarayonni amalga oshirish 
uchun autsorsingdan foydalanadi.
1
. TMKlar tomonidan autsorsingning eng 
faol qo’llaniladigan asosiy shakllariga ishlab chiqarish autsorsingi, ya’ni 
ofshor 
shartnomaviy 
ishlab 
chiqarish 
(OEM-original 
equipment 
manufactures), XXI asr boshida eng ko’p rivojlangan biznes-jarayonlar 
autsorsingi, axborot texnologiyalari autsorsingi («ofshor dasturlash»), 
shuningdek ITTKI autsorsingi («bilimlar autsorsingi») kiradi. 
Ishlab 
chiqarishni 
diversifikatsiyalash 
turli 
qabul 
qiluvchi 
mamlakatlarda har xil mahsulotlarni ishlab chiqarishni bildiradi. Ma’lum 
bir mahsulotni u yoki bu mamlakatda ishlab chiqarishni yo’lga 
qo’yishning shu tovarni eksport qilishdan ko’ra maqsadga muvofiqligi 
qabul qiluvchi mamlakatda bu mahsulot uchun import bojining miqdori 
bilan aniqlanadi. Yuqori import boji va o’sayotgan talab vaziyatida xalqaro 
kompaniya shu mahsulot eksporti o’rniga uni import qiluvchi mamlakatda 
ishlab chiqarish haqida qaror qabul qilishi mumkin. Bundan tashqari bir 
turdagi mahsulotni shu mamlakatda, boshqa turdagisini boshqa 
mamlakatda ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish xalqaro kompaniyaga o’zini 
boshqa mamlakatlarda boshqa mahsulot mustahkam talabga egaligi va 
yangi bozorda o’rnashish bo’yicha muvaffaqiyatsizligi holatida, 
kompaniya o’z yo’qotishlarini har xil mamlakatlardagi boshqa tovarlarni 
ishlab chiqarish va sotishni oshirish hisobiga qoplashi mumkinligi bilan 
sug’urtalagan holda yangi bozorlarga kirish imkonini beradi.
Ishlab 
chiqarishni 
diversifikatsiyalash 
masalasi 
milliy 
korxonalarimizning ham jahon bozorlarida muvaffaqiyatli faoliyat 
ko’rsatishining muhim shartlaridan biri hisoblahadi. Hozirgi kunda, 
O’zbekistonda 
milliy 
iqtisodiyotimizni 
diversifikatsiyalash 
uni 
mustahkamlash va barqaror rivojlanishida muhim rol o’ynamoqda va bu 
1
http://www.Plub.ru/Defoutsourcing.html. Dasturiy mahsulotlar laboratoriyasi. 

61 
borada ma’lum natijalarga erishilmoqda. Mamlakatimizda mustaqillik 
yillarida iqtisodiyotning tarkibiy tuzilishini takomillashtirish borasida olib 
borilgan chora-tadbirlar natijasida ijobiy sifat o’zgarishlariga erishildi. Bu
avvalambor YAIMning tarmoq tarkibida ro’y bergan o’zgarishlarda o’z 
aksini topadi (3.2-jadval). 

Download 1,44 Mb.