|
-jadval.
2018-2023-yillarda tijorat banklari tomonidan ajratilgan kreditlarningBog'liq 45817dd0-9c23-48be-b4c0-938339c891554-jadval.
2018-2023-yillarda tijorat banklari tomonidan ajratilgan kreditlarning
sohalar bo‘yicha ulushi (yil boshiga), %da
12
№
Sohalar nomi
2018-y.
2019-y.
2020-y.
2021-y.
2022-y.
2023-y.
1
Sanoat
26,7
30,8
32,7
36,9
36,0
36,4
2
Qishloq xo‘jaligi
13,4
10,0
14,8
10,1
10,7
12,1
3
Qurilish
5,4
3,9
3,9
2,7
2,8
2,5
4
Savdo va umumiy
ovqatlanish
10,0
9,3
14,4
7,2
8,4
4,5
5
Transport va
kommunikatsiya
6,3
6,9
3,4
9,6
11,9
12,6
6
Boshqalar
26,3
20,2
8,5
13,7
8,9
3,7
7
Jismoniy shaxslar
11,9
18,8
22,4
19,8
21,3
28,2
JAMI:
100
100
100
100
100
100
Mijozni (jismoniy va yuridik shaxslarni) subsidiyalash va kreditlash banklari
maksimal foyda olishdan manfaatdor. Mijoz esa kredit bo‘yicha foizlar uchun
qo‘shimcha to‘lovni minimallashtirish uchun o‘z manfaatlarini ko‘zlaydi. Shunday
qilib, bank va mijoz (qarz oluvchi) manfaatlari o‘zaro raqobatlashadi. Bunday
sharoitda biologik va ekologik tizimlarni modellashtirishda, ish haqi va bandlikni
o‘zgartirishda va hokazolarda samarali qo‘llaniladigan ikki raqobatlashuvchi
subyektning o‘zaro ta’sirini modellashtirish tamoyillaridan foydalanish tabiiydir.
Modellar har qanday ikkita raqobatlashuvchi subyektlar o‘rtasida tuzilishi mumkin.
Odatda, bunday modellar Lotka-Volter tipidagi tenglamalarga qisqartiriladi.
Xususan, bozor raqobati dinamikasi uchun shunday modellarda tuzilgan.
Raqobat modellari, shuningdek, bank barqarorligi va iqtisodiy o‘sishni
o‘rganish uchun foydali vositadir. Banklarning depozit va kreditlar dinamikasi
raqobat modellari yordamida tahlil qilingan. Ushbu modellar keng qo‘llanilishi va
shu bilan birga, ba’zi kamchiliklarga ega.
Lotka-Volter tenglamalarida ko‘rsatilganidek, a) model tenglamalari odatda
faqat doimiy koeffitsiyentlarni o‘z ichiga oladi, masalan, bozor ulushlari
dinamikasiga ta’sir qiluvchi iqtisodiy omillar ko‘rib chiqilgan vaqt oralig‘ida
doimiy bo‘ladi; b) ko‘pincha modellar iqtisodiy nazariyaga yetarli darajada bog‘liq
emas; c) taklif etilayotgan modellarning samaradorligi raqobatchi rollarni
belgilovchi model parametrlarini baholash orqali o‘tadi. Bundan tashqari, bu
baholar mavjud bo‘lgan bir nechta ma’lumotlarga
asoslanadi hamda qimmat
raqamli usullar, masalan, genetik algoritmlar va boshqalar orqali erishiladi.
Klassik shaklda Lotka-Volter “o‘lja-yirtqich” modelini quyidagicha yozish
mumkin:
13
12
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki rasmiy veb-saytining statistik ma’lumotlariga asosan muallif tomonidan
tuzilgan va hisoblab chiqilgan.
13
Samarskii A. A., Mikhailov A. P. Principles of Mathematical Modelling deas, Methods, Examples. CRC Press.
Taylor & Francis Group, LLC. 2002.
18
,
)
(
,
)
(
2
1
2
1
2
1
x
x
d
c
dt
dx
x
bx
a
dt
dx
bu yerda:
)
(
),
(
2
1
|
| |
